मधुराविजयम् /435
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
घर्मेऽश्रुणि तथा ज्येष्ठे ऊष्मा
-
(
स्त्रियां त्विषि' इति वोपालितः ।
ऊष रुजायाम् – 'अन्येभ्य इति मनिक् । मकि बाहुलकाददन्तोऽपि ।
शोभनः आह्लादकः गन्धः परिमलः येषां सुगन्धिनः । गन्धस्येदुत्पूतिसु
सुरभिभ्यः' इति समासान्त इत् । ( तान्) सुगन्धातिशयवतः । तादृशान्
हिमान् शीतलान् । 'हिमं तुपारमलयोद्भवयोस्स्यान्नपुंसकम् । शीतले
वाच्यलिङ्गः' इति मेदिनी । व्यजनानि तालवृत्तकानि वीज
साधनानि । ' व्यजनं तालवृन्तक ' मित्यमरः । तेषाम् अनिल
वायून् । जन्यजनकभावे षष्ठी । तद्भवान् वायून् ।
परितप्यमानस्य शीतलसुगन्धवाय्वपेक्षा भवत्यस्मिन्नित्येवमुक्तिः । किञ्च ।
कृता विहिता रचिता धृतेति यावत् । 'कृतं युगेऽलमर्थे स्याद्विहिते
हिसिते त्रिषु' इति मेदिनी । तादृशी चन्दनचचिका गन्धसारविले
पनं यैः तथोक्ताः । ' गन्धसारो मलयजो भद्रश्रीश्चन्दनोऽस्त्रियाम्
इत्यमरः । तथाविधाः। मृगीदृशः सुन्दरी । अनेन स्तनधृत चन्दनानु
लैपाः स्त्रिय इत्युक्तं भवति । । कूपोदकं वटच्छाया ताम्बूलं तरुणी
स्तनम् । शीतकाले भवेदुष्णमुष्णकाले च शीतल ' मिति तासां कुचा
0
एव तदानीं शीतलास्सति चन्दनानुलेपे किमुतेत्यादरातिशयोऽत्र
कथ्यते । किञ्च । शशिमतीः - शशी चन्द्रः सः आसु अस्तीति प्रशंसायां
प्रशस्तचन्द्राः दिवसतापापनोदनेन भृशमा ह्लादकश्चन्द्र इदानीं
मतुप् ।
। अत्र
भवतीति प्राशस्त्यमेतस्य । तादृशीः निशा: रात्रीः ।
सर्वत्राविवक्षितकरणविशेषत्वेन 'अकथितं चे' ति कर्मत्वम् ।
समुच्चये । तैः ताभिः ताभिवेत्यर्थः ।
च
।
नरपतेः राज्ञः ।
प्रियताम्
कर्मकः ।
प्रीतिम् । प्रधाने कर्मणि द्वितीया । ताम् । नयन् आपादयन् नयतिरद्व
कथितं तथा स्यान्नीकृष्णहाम्" इति द्विकर्मकेषु परिगणितत्वात् ।
"दुह्याच्पच्दण्डुधिप्रच्छिचिब्रूशासुजिमथ्मुषाम् ।
तादृशंस्सन् । उदभूत् उदियाय अवातरत् समागच्छदित्यर्थः ।
दवसतापितो
ग्रीष्
राजा सुगन्धिशीतलान् वायूनुद्वमद्भिर्व्यव
298
घर्मेऽश्रुणि तथा ज्येष्ठे ऊष्मा
-
(
स्त्रियां त्विषि' इति वोपालितः ।
ऊष रुजायाम् – 'अन्येभ्य इति मनिक् । मकि बाहुलकाददन्तोऽपि ।
शोभनः आह्लादकः गन्धः परिमलः येषां सुगन्धिनः । गन्धस्येदुत्पूतिसु
सुरभिभ्यः' इति समासान्त इत् । ( तान्) सुगन्धातिशयवतः । तादृशान्
हिमान् शीतलान् । 'हिमं तुपारमलयोद्भवयोस्स्यान्नपुंसकम् । शीतले
वाच्यलिङ्गः' इति मेदिनी । व्यजनानि तालवृत्तकानि वीज
साधनानि । ' व्यजनं तालवृन्तक ' मित्यमरः । तेषाम् अनिल
वायून् । जन्यजनकभावे षष्ठी । तद्भवान् वायून् ।
परितप्यमानस्य शीतलसुगन्धवाय्वपेक्षा भवत्यस्मिन्नित्येवमुक्तिः । किञ्च ।
कृता विहिता रचिता धृतेति यावत् । 'कृतं युगेऽलमर्थे स्याद्विहिते
हिसिते त्रिषु' इति मेदिनी । तादृशी चन्दनचचिका गन्धसारविले
पनं यैः तथोक्ताः । ' गन्धसारो मलयजो भद्रश्रीश्चन्दनोऽस्त्रियाम्
इत्यमरः । तथाविधाः। मृगीदृशः सुन्दरी । अनेन स्तनधृत चन्दनानु
लैपाः स्त्रिय इत्युक्तं भवति । । कूपोदकं वटच्छाया ताम्बूलं तरुणी
स्तनम् । शीतकाले भवेदुष्णमुष्णकाले च शीतल ' मिति तासां कुचा
0
एव तदानीं शीतलास्सति चन्दनानुलेपे किमुतेत्यादरातिशयोऽत्र
कथ्यते । किञ्च । शशिमतीः - शशी चन्द्रः सः आसु अस्तीति प्रशंसायां
प्रशस्तचन्द्राः दिवसतापापनोदनेन भृशमा ह्लादकश्चन्द्र इदानीं
मतुप् ।
। अत्र
भवतीति प्राशस्त्यमेतस्य । तादृशीः निशा: रात्रीः ।
सर्वत्राविवक्षितकरणविशेषत्वेन 'अकथितं चे' ति कर्मत्वम् ।
समुच्चये । तैः ताभिः ताभिवेत्यर्थः ।
च
।
नरपतेः राज्ञः ।
प्रियताम्
कर्मकः ।
प्रीतिम् । प्रधाने कर्मणि द्वितीया । ताम् । नयन् आपादयन् नयतिरद्व
कथितं तथा स्यान्नीकृष्णहाम्" इति द्विकर्मकेषु परिगणितत्वात् ।
"दुह्याच्पच्दण्डुधिप्रच्छिचिब्रूशासुजिमथ्मुषाम् ।
तादृशंस्सन् । उदभूत् उदियाय अवातरत् समागच्छदित्यर्थः ।
दवसतापितो
ग्रीष्
राजा सुगन्धिशीतलान् वायूनुद्वमद्भिर्व्यव
298