मधुराविजयम् /429
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
श्रोतुश्चित्तं स स्वर उच्यते' इति । विशदीकृतं च तदेवेत्थम्
श्रुतिभ्यस्स्स्स्व राष्षड् जर्ष भगान्धारमध्यमाः । पञ्चमो धैवतश्चाथ
निषाद इति सप्त ते । तेषां संज्ञास्सरिगमपथनीत्यपरा मताः' इति ।
तैः करणभूतैः । गमकभङ्गयः कम्पसहितस्वनरीतयः तासाम् तरङ्गाः
तरङ्गवदनुगताः परम्परा: तद्वन्तः कृतास्तथोक्ताः । तथाभूतं यथा
तथा। चित्रविचित्रतया पञ्चविधान् गमकान् स्वरैस्साकं गाने संयो
"स्वनस्सकम्पो गमकस्स
जयन्त्य इत्यर्थः । गमकलक्षणं त्वेवमुक्तमन्यत्र
च पञ्चविधः स्मृतः"
इति । (एवम् ) अमुष्य राज्ञः । जगत्प्रथितम्
लोकविश्रुतम् आबालगोपालं सर्वजनैविदितम् । यशः कीर्तिम् । कर्म।
जगुः चकुः अगायन् । कैगै शब्दे - लिट् । कलावत्यः स्त्रियो वीणा
वादने स्वनैपुणं प्रदर्श्य गानपरममाहेश्वरं तं रञ्जयित्वा स्वगानकलां
चरितार्थामकुर्वन्निति सारांश: ॥
294
-
किश्व
आस्थानगोष्ठ्यः पूर्वं वर्णिताः । इदानीमन्तःपुरगोष्ठ्यो वर्ण्यन्ते ।
संगीतसाहित्यार्णव ' इत्येतदीयपौरुषनाम्नस्साकल्येनार्थवत्तां
संघटयितुं पूर्व साहितीरासिक्यं गानरासिक्यं चास्य प्रस्तुत्य नृत्तवा
रसज्ञतामधुना प्रकथयति-
(
उचिततालमुदश्चितविभ्रमं
चतुरचारिचमत्कृत सौष्ठवम् ।
मुहुरसाववरोधमृगीदृशां
मुखरसोज्ज्वलमैक्षत नर्तनम् ॥
13 11
उचितेति ॥ असौ प्रकृतो राजा । कर्ता । उचितः गीतादेः
कालक्रियापरिमाणरूपः
।
अर्हः ताल: अङ्ग लिविन्यासादीनां
तालः
कालक्रियामानम् ' इत्यमरः । अयम् – कालो लघ्वादिमितया क्रिया
सम्मितो मितिम् । गीतादेविदधत्तालः' इत्यन्यत्र प्रपञ्चितः । सः यस्मिन्
-
"
श्रोतुश्चित्तं स स्वर उच्यते' इति । विशदीकृतं च तदेवेत्थम्
श्रुतिभ्यस्स्स्स्व राष्षड् जर्ष भगान्धारमध्यमाः । पञ्चमो धैवतश्चाथ
निषाद इति सप्त ते । तेषां संज्ञास्सरिगमपथनीत्यपरा मताः' इति ।
तैः करणभूतैः । गमकभङ्गयः कम्पसहितस्वनरीतयः तासाम् तरङ्गाः
तरङ्गवदनुगताः परम्परा: तद्वन्तः कृतास्तथोक्ताः । तथाभूतं यथा
तथा। चित्रविचित्रतया पञ्चविधान् गमकान् स्वरैस्साकं गाने संयो
"स्वनस्सकम्पो गमकस्स
जयन्त्य इत्यर्थः । गमकलक्षणं त्वेवमुक्तमन्यत्र
च पञ्चविधः स्मृतः"
इति । (एवम् ) अमुष्य राज्ञः । जगत्प्रथितम्
लोकविश्रुतम् आबालगोपालं सर्वजनैविदितम् । यशः कीर्तिम् । कर्म।
जगुः चकुः अगायन् । कैगै शब्दे - लिट् । कलावत्यः स्त्रियो वीणा
वादने स्वनैपुणं प्रदर्श्य गानपरममाहेश्वरं तं रञ्जयित्वा स्वगानकलां
चरितार्थामकुर्वन्निति सारांश: ॥
294
-
किश्व
आस्थानगोष्ठ्यः पूर्वं वर्णिताः । इदानीमन्तःपुरगोष्ठ्यो वर्ण्यन्ते ।
संगीतसाहित्यार्णव ' इत्येतदीयपौरुषनाम्नस्साकल्येनार्थवत्तां
संघटयितुं पूर्व साहितीरासिक्यं गानरासिक्यं चास्य प्रस्तुत्य नृत्तवा
रसज्ञतामधुना प्रकथयति-
(
उचिततालमुदश्चितविभ्रमं
चतुरचारिचमत्कृत सौष्ठवम् ।
मुहुरसाववरोधमृगीदृशां
मुखरसोज्ज्वलमैक्षत नर्तनम् ॥
13 11
उचितेति ॥ असौ प्रकृतो राजा । कर्ता । उचितः गीतादेः
कालक्रियापरिमाणरूपः
।
अर्हः ताल: अङ्ग लिविन्यासादीनां
तालः
कालक्रियामानम् ' इत्यमरः । अयम् – कालो लघ्वादिमितया क्रिया
सम्मितो मितिम् । गीतादेविदधत्तालः' इत्यन्यत्र प्रपञ्चितः । सः यस्मिन्
-
"