मधुराविजयम् /369
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
अचलम् पर्वतमिव अवाकिरन् आस्यन् । तस्योपरि न्यक्षिपन्नित्यर्थः ।
(तथाहि ) लौकिकाचारं मनसापि न लङ्घये ' दिति न्यायेन
तास्तथाकुर्वन्निति भावः । अलङ्कारस्तु सावयवोपमा ।
दक्षिणदेश्यमार्ग प्रवेशं नायकस्य वर्णयति
अथ क़म्पमहीपालः कम्पयन् द्विषतां मनः ।
प्रातिष्ठत दिशं भेजे मलयाचलमुद्रिताम् ॥
234
(8
-
॥34॥
अथेति ॥ अथ अनन्तरम् लौकिकाचारनिर्वर्तनोत्तरकाल इत्यर्थः ।
कम्पमहीपालः कम्पनभूपतिः । द्विषताम् शत्रूणाम् । ' द्विषद्वेषणदुर्हृद
इत्यमरः । मनः हृदयानि । जातावेकवचनम् ।
कम्पयन् चलयन्
क्षोभयन्निति यावत् । शत्रुव्यथाकरं यथा भवति स्वप्रस्थानं तथा ।
भयङ्करतया व्यूहादीन्यारचय्येति भावः । अस्य कम्पनत्वेन तथाकरण
मस्मिन्नसंभाव्यं न भवतीत्याकूतम् । प्रातिष्ठत प्रययौ । ( इत्थं
प्रस्थाय ) मलयाचल: मलयाख्यः पर्वतः तेन मुद्रिताम् चिह्निताम्
तत्प्रख्यातामित्यर्थः । तथाविधाम् दिशम् दक्षिणदिशम् तद्दिशे गन्तव्य
मध्वानमिति यावत् । भेजे असेवत । सादरं प्रापेत्यर्थः । काञ्चीपुर
यानाय दक्षिणां दिशं गन्तुं सोत्साहं स प्रायतेति भावः ॥
।
दक्षिणदिशं प्रति प्रस्थितं नायकं वर्णयति
113511
स नयन् महतीं सेनां व्यरुचद्वीरकुञ्जरः ।
पयोदमालामाकर्षन् पौरस्त्य इव मारुतः ॥
स नयन्निति ॥ वीरकुञ्जरः वीरश्रेष्ठ: महावीर
सः राजा । महतीम् विपुलाम् सर्वतो व्याप्ताम् ।
बृहद्विशालं पृथुलं महत्' इत्यमरः । सेनाम् सैन्यम् । नयन् प्रापयन्
इत्यर्थः ।
विशङ्कटं पृथु
"
अचलम् पर्वतमिव अवाकिरन् आस्यन् । तस्योपरि न्यक्षिपन्नित्यर्थः ।
(तथाहि ) लौकिकाचारं मनसापि न लङ्घये ' दिति न्यायेन
तास्तथाकुर्वन्निति भावः । अलङ्कारस्तु सावयवोपमा ।
दक्षिणदेश्यमार्ग प्रवेशं नायकस्य वर्णयति
अथ क़म्पमहीपालः कम्पयन् द्विषतां मनः ।
प्रातिष्ठत दिशं भेजे मलयाचलमुद्रिताम् ॥
234
(8
-
॥34॥
अथेति ॥ अथ अनन्तरम् लौकिकाचारनिर्वर्तनोत्तरकाल इत्यर्थः ।
कम्पमहीपालः कम्पनभूपतिः । द्विषताम् शत्रूणाम् । ' द्विषद्वेषणदुर्हृद
इत्यमरः । मनः हृदयानि । जातावेकवचनम् ।
कम्पयन् चलयन्
क्षोभयन्निति यावत् । शत्रुव्यथाकरं यथा भवति स्वप्रस्थानं तथा ।
भयङ्करतया व्यूहादीन्यारचय्येति भावः । अस्य कम्पनत्वेन तथाकरण
मस्मिन्नसंभाव्यं न भवतीत्याकूतम् । प्रातिष्ठत प्रययौ । ( इत्थं
प्रस्थाय ) मलयाचल: मलयाख्यः पर्वतः तेन मुद्रिताम् चिह्निताम्
तत्प्रख्यातामित्यर्थः । तथाविधाम् दिशम् दक्षिणदिशम् तद्दिशे गन्तव्य
मध्वानमिति यावत् । भेजे असेवत । सादरं प्रापेत्यर्थः । काञ्चीपुर
यानाय दक्षिणां दिशं गन्तुं सोत्साहं स प्रायतेति भावः ॥
।
दक्षिणदिशं प्रति प्रस्थितं नायकं वर्णयति
113511
स नयन् महतीं सेनां व्यरुचद्वीरकुञ्जरः ।
पयोदमालामाकर्षन् पौरस्त्य इव मारुतः ॥
स नयन्निति ॥ वीरकुञ्जरः वीरश्रेष्ठ: महावीर
सः राजा । महतीम् विपुलाम् सर्वतो व्याप्ताम् ।
बृहद्विशालं पृथुलं महत्' इत्यमरः । सेनाम् सैन्यम् । नयन् प्रापयन्
इत्यर्थः ।
विशङ्कटं पृथु
"