मधुराविजयम् /290
This page has not been fully proofread.
स हि कर्मकृत् " ।
( तर्धिष्णु षडुन्नतम् )
ते " इति ॥
"(
तृतीयसर्गः
कक्षः कुश्चिश्च वक्षश्च घ्राणस्कन्धललाटकम्
यशस्विनो महावीर्या धनिनश्च भवन्ति
"(
तस्य मुखं प्रस्तौति
-
विहाय मध्यं यदि लक्ष्मरेखया
बहिः प्रसार्येत सुधांशुमण्डलम् ।
दरोदितश्मश्रुधूतश्रियस्तदा
तदाननेन्दोरुपमानतां
"
व्रजेत् ॥
"
9
विहायेति ॥ लक्ष्म कलङ्कः । कलङ्काङ्की लाञ्छनं च
चिह्नं लक्ष्म च लक्षणम् इत्यमरः । तस्य रेखा आकार:
कलङ्कः इत्यर्थः । तया । मध्यम चन्द्रबिम्बस्य मध्यप्रदेशम् विहाय
त्यत्वा परित्यज्य बहि: बाह्य ( चन्द्रमण्डलस्य ) बहिः प्रदेशे प्रसा
त यदि व्याप्येत चेत् । सम्भावनायां लिङ् । चन्द्रबिम्बान्तःपरि
दृश्यमानः कलङ्कः तद्वहिर्गतत्वेन संभवति यदीत्यर्थः । तदा तदानीम्
तस्मिन् समये तथा संभवतीत्यर्थः । सुधांशुः चन्द्रः तस्य
बिम्बोऽस्त्री मण्डलं त्रिषु ' इत्यमरः ।
दरम् मनाक् ईषत् अल्पं यथा तथा उदितम् उत्पन्नम् ' दरं
त्वव्ययमल्पार्थे ' इति नानार्थरत्नमाला । यौवनस्य तदानीमेव
वादिति भावः । श्मश्रु मुखस्थं रोमजातम् तथोक्तम् ।
श्मश्रु पुम्मुखम इत्यमरः । तेन धृता पुष्टा वृद्धि प्राप्ता ।
मण्डलम् बिम्ब: । कर्तृ ।
प्रादुर्भा
"
तद्वृद्धौ
"
धृञ् धारणपोषणयोरिति पोषणार्थकाद्धरतेः क्तः । तादृक् श्रीः शोभा
यस्य तादृशस्य । तदाननेन्दोः तदाननम् इन्दुरिव तदाननेन्दुः
तदीयमुखचन्द्रः तस्य । उपमानताम् सादृश्यम् व्रजेत् प्राप्नुयात् । तेन
सदृशो भवेदित्यर्थः । संभावनायां लिङ् । अन्त ( रा ) स्थितकलङ्कं
"
155
-
13
11 11
"
( तर्धिष्णु षडुन्नतम् )
ते " इति ॥
"(
तृतीयसर्गः
कक्षः कुश्चिश्च वक्षश्च घ्राणस्कन्धललाटकम्
यशस्विनो महावीर्या धनिनश्च भवन्ति
"(
तस्य मुखं प्रस्तौति
-
विहाय मध्यं यदि लक्ष्मरेखया
बहिः प्रसार्येत सुधांशुमण्डलम् ।
दरोदितश्मश्रुधूतश्रियस्तदा
तदाननेन्दोरुपमानतां
"
व्रजेत् ॥
"
9
विहायेति ॥ लक्ष्म कलङ्कः । कलङ्काङ्की लाञ्छनं च
चिह्नं लक्ष्म च लक्षणम् इत्यमरः । तस्य रेखा आकार:
कलङ्कः इत्यर्थः । तया । मध्यम चन्द्रबिम्बस्य मध्यप्रदेशम् विहाय
त्यत्वा परित्यज्य बहि: बाह्य ( चन्द्रमण्डलस्य ) बहिः प्रदेशे प्रसा
त यदि व्याप्येत चेत् । सम्भावनायां लिङ् । चन्द्रबिम्बान्तःपरि
दृश्यमानः कलङ्कः तद्वहिर्गतत्वेन संभवति यदीत्यर्थः । तदा तदानीम्
तस्मिन् समये तथा संभवतीत्यर्थः । सुधांशुः चन्द्रः तस्य
बिम्बोऽस्त्री मण्डलं त्रिषु ' इत्यमरः ।
दरम् मनाक् ईषत् अल्पं यथा तथा उदितम् उत्पन्नम् ' दरं
त्वव्ययमल्पार्थे ' इति नानार्थरत्नमाला । यौवनस्य तदानीमेव
वादिति भावः । श्मश्रु मुखस्थं रोमजातम् तथोक्तम् ।
श्मश्रु पुम्मुखम इत्यमरः । तेन धृता पुष्टा वृद्धि प्राप्ता ।
मण्डलम् बिम्ब: । कर्तृ ।
प्रादुर्भा
"
तद्वृद्धौ
"
धृञ् धारणपोषणयोरिति पोषणार्थकाद्धरतेः क्तः । तादृक् श्रीः शोभा
यस्य तादृशस्य । तदाननेन्दोः तदाननम् इन्दुरिव तदाननेन्दुः
तदीयमुखचन्द्रः तस्य । उपमानताम् सादृश्यम् व्रजेत् प्राप्नुयात् । तेन
सदृशो भवेदित्यर्थः । संभावनायां लिङ् । अन्त ( रा ) स्थितकलङ्कं
"
155
-
13
11 11
"