मधुराविजयम् /271
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
स इति । सः
सोदर्यजननवर्णनेन किश्चिद्वयवहितः ।
राज
अभिन्नः
कुमारः राज्ञः कुमार: । कुमारकम्पन इत्यर्थः । समानः
उदरः मातृगर्भः ययोः तथोक्तौ । 'विभाषोदरे' इति समानस्य
सभावः । ताभ्यां सह तत्सहित इत्यर्थ: । 'सहयुक्तेऽप्रधाने ' इति
सहार्थे तृतीया । आलोकः दर्शनम् तस्मिन् समुत्सुकाभिः उत्कण्ठावद्भिः
कालविलम्बमसहमानाभिः कदा वा द्रक्ष्यामः कदा वा द्रक्ष्याम इति
त्वरावद्भिरिति यावत् । सानन्दम् आनन्देन सहितं यथा तथा । 'सहार्थे
बहुव्रीहिः । चिरन्तनस्स्वमनोरथः एतावता कालेन परिपक्व इति
ससंतोषमित्यर्थः । प्रजाभिः जनैः । 'प्रजा स्यात्सन्ततौ जने' इत्य
मरः । उदीक्ष्यमाणः मुखै रुन्नमितैरालोक्यमानः । प्रजाभिरित्यादीनि
शशीवेत्यनेनाऽपि संबध्यन्ते । दिने दिने प्रतिदिनम् । 'नित्यवीप्सयो' रिति
द्विर्वचनम् । वृद्धिम् दिनदिनाभिवृद्धिमित्यर्थः । उपाससाद प्रापत् ।
दिनदिनाभिवृद्धिः प्रजादरश्च चन्द्रमस इव तस्य समभूताम् । सोदरयो
श्चैवमेवेत्युपमासहोक्तिभ्यामवगता चन्द्रसोदरयोरपि सादृश्यलक्ष्मीः
कांचिदुपमामभिव्यनक्ति ॥
136
बुक्कराजवर्णनयोपक्रान्तमिमं सर्रा तमधिकृत्यैव
संहरति
6
-
वर्णयन्त्युप
पशुपतिरिव नेत्रैस्सोमसूर्याग्निरूप
र्नय इव निरपायैः प्राभवोत्साहमन्त्रैः ।
भव इव पुरुषार्थैर्धर्मकामार्थ संज्ञ
स्त्रिभिरपि नरवालैस्तैस्तनू जैरभासीत् ॥ ॥42॥
पशुपतिरिति ॥ सोमः चन्द्र सूर्यः आदित्य अग्निः वह्निः
त एव रूपाणि आकृतयः येषां तैः । नेत्रैः नयनैः त्रिभिरित्यर्थः।
पशुपतिः शिवः । पशुरिव पशुरिति व्युत्पत्त्या मायाव्यामोहितत्वा
ल?
स इति । सः
सोदर्यजननवर्णनेन किश्चिद्वयवहितः ।
राज
अभिन्नः
कुमारः राज्ञः कुमार: । कुमारकम्पन इत्यर्थः । समानः
उदरः मातृगर्भः ययोः तथोक्तौ । 'विभाषोदरे' इति समानस्य
सभावः । ताभ्यां सह तत्सहित इत्यर्थ: । 'सहयुक्तेऽप्रधाने ' इति
सहार्थे तृतीया । आलोकः दर्शनम् तस्मिन् समुत्सुकाभिः उत्कण्ठावद्भिः
कालविलम्बमसहमानाभिः कदा वा द्रक्ष्यामः कदा वा द्रक्ष्याम इति
त्वरावद्भिरिति यावत् । सानन्दम् आनन्देन सहितं यथा तथा । 'सहार्थे
बहुव्रीहिः । चिरन्तनस्स्वमनोरथः एतावता कालेन परिपक्व इति
ससंतोषमित्यर्थः । प्रजाभिः जनैः । 'प्रजा स्यात्सन्ततौ जने' इत्य
मरः । उदीक्ष्यमाणः मुखै रुन्नमितैरालोक्यमानः । प्रजाभिरित्यादीनि
शशीवेत्यनेनाऽपि संबध्यन्ते । दिने दिने प्रतिदिनम् । 'नित्यवीप्सयो' रिति
द्विर्वचनम् । वृद्धिम् दिनदिनाभिवृद्धिमित्यर्थः । उपाससाद प्रापत् ।
दिनदिनाभिवृद्धिः प्रजादरश्च चन्द्रमस इव तस्य समभूताम् । सोदरयो
श्चैवमेवेत्युपमासहोक्तिभ्यामवगता चन्द्रसोदरयोरपि सादृश्यलक्ष्मीः
कांचिदुपमामभिव्यनक्ति ॥
136
बुक्कराजवर्णनयोपक्रान्तमिमं सर्रा तमधिकृत्यैव
संहरति
6
-
वर्णयन्त्युप
पशुपतिरिव नेत्रैस्सोमसूर्याग्निरूप
र्नय इव निरपायैः प्राभवोत्साहमन्त्रैः ।
भव इव पुरुषार्थैर्धर्मकामार्थ संज्ञ
स्त्रिभिरपि नरवालैस्तैस्तनू जैरभासीत् ॥ ॥42॥
पशुपतिरिति ॥ सोमः चन्द्र सूर्यः आदित्य अग्निः वह्निः
त एव रूपाणि आकृतयः येषां तैः । नेत्रैः नयनैः त्रिभिरित्यर्थः।
पशुपतिः शिवः । पशुरिव पशुरिति व्युत्पत्त्या मायाव्यामोहितत्वा
ल?