मधुराविजयम् /263
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
वाचकानां सामान्यवाचकत्वं न विरुद्धम् । यथा
वा वृक्षे चूतशब्द
"
66
प्रयोगः । अतएव अध्वर्यवः पूर्ववृता मयेति " ग्रहं निमग्नग्रह
। तस्मिन् । एक
ऋत्विक्सामान्यपणसामान्या
अद्वितीयः
6
।
असदृश: वीरः शूर: निरुपमानपराक्रम इत्यर्थः । एकं संख्यान्त रे
श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु' इति मेदिनी । ' पूर्वकाल ' केत्यादिना
पूर्वनिपात एकशब्दस्य 'पूर्वापरप्रथमवर' मेति सूत्रे बहुलग्रहणानु
वृत्त्या न तस्य प्रवृत्तिरेतस्मिन् विषये । एकेषु मुख्येषु वीरयते
पराक्रमत इति वा । अयम् कुमारः । सकलान् अशेषान् अरा
तीन् शत्रून् । आकम्पयिष्यति भृशं चलयिष्यति पराक्रमातिशयेन
नितरामुद्वेजयिष्यति । इति इत्थम् । एवंप्रकारेण निश्चित्य असंदिग्धं
मनसि मत्वैव । डित्यादिशब्दवत्केवलसंज्ञाशब्दोऽयं न भविष्यति, आवश्य
मर्थवत्तामस्मिन्नयं संपादयिष्यतीति सम्यगालोच्य न तु यथाकथ
मपि व्यवहाराय नामावश्यकमिति धियेत्येवकारार्थ: । दीर्घम् दूर
स्थम् अप्रत्यक्षमप्यर्थं पश्यतीति दीर्घदर्शी । भाविनोऽप्यर्थस्य पुरत
एव ज्ञातेत्यर्थ: । अतएव तादृ निर्णये समर्थोऽयमभूदिति ज्ञायते ।
।
4
दीर्घदर्शी दूरदर्शी ' इत्यमरः । 'सुष्यजाता ' विति ताच्छील्ये णिनिः ।
सः बुक्कराजः । सुतम् आत्मजम पुत्रम स्वसुतमित्यर्थः । कम्पनः
इति कम्पन इत्येवम् । इति स्वरूपे । नाम्नेत्युपलक्षणे तृतीया ।
े
तन्नामोपलक्षितम् तादृशनामसहितमिति
यावत् । अकरोत् व्यवत्त
चलन ' इत्यस्माद्धेतुमण्ण्यन्तात्
128
"6
णेषु कल्पय " न्नित्यादयः कविप्रयोगा:
दिपु प्रयुक्ता अध्वर्युग्रहादिरूपास्संगच्छन्ते
6
कृतवान् । कम्पनशव्दस्तु कपि
कृत्यल्युटो बहुल' मिति कर्तरि ल्युप्रत्ये निष्पन्नः ॥
अमुमारभ्य पञ्चभिः श्लोकैश्शिशोरशैशवं वर्णयति
धात्रीभिराप्ताभिरमं कुमार
मवर्धयडू पतिरादरेण ।
4
-
वाचकानां सामान्यवाचकत्वं न विरुद्धम् । यथा
वा वृक्षे चूतशब्द
"
66
प्रयोगः । अतएव अध्वर्यवः पूर्ववृता मयेति " ग्रहं निमग्नग्रह
। तस्मिन् । एक
ऋत्विक्सामान्यपणसामान्या
अद्वितीयः
6
।
असदृश: वीरः शूर: निरुपमानपराक्रम इत्यर्थः । एकं संख्यान्त रे
श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु' इति मेदिनी । ' पूर्वकाल ' केत्यादिना
पूर्वनिपात एकशब्दस्य 'पूर्वापरप्रथमवर' मेति सूत्रे बहुलग्रहणानु
वृत्त्या न तस्य प्रवृत्तिरेतस्मिन् विषये । एकेषु मुख्येषु वीरयते
पराक्रमत इति वा । अयम् कुमारः । सकलान् अशेषान् अरा
तीन् शत्रून् । आकम्पयिष्यति भृशं चलयिष्यति पराक्रमातिशयेन
नितरामुद्वेजयिष्यति । इति इत्थम् । एवंप्रकारेण निश्चित्य असंदिग्धं
मनसि मत्वैव । डित्यादिशब्दवत्केवलसंज्ञाशब्दोऽयं न भविष्यति, आवश्य
मर्थवत्तामस्मिन्नयं संपादयिष्यतीति सम्यगालोच्य न तु यथाकथ
मपि व्यवहाराय नामावश्यकमिति धियेत्येवकारार्थ: । दीर्घम् दूर
स्थम् अप्रत्यक्षमप्यर्थं पश्यतीति दीर्घदर्शी । भाविनोऽप्यर्थस्य पुरत
एव ज्ञातेत्यर्थ: । अतएव तादृ निर्णये समर्थोऽयमभूदिति ज्ञायते ।
।
4
दीर्घदर्शी दूरदर्शी ' इत्यमरः । 'सुष्यजाता ' विति ताच्छील्ये णिनिः ।
सः बुक्कराजः । सुतम् आत्मजम पुत्रम स्वसुतमित्यर्थः । कम्पनः
इति कम्पन इत्येवम् । इति स्वरूपे । नाम्नेत्युपलक्षणे तृतीया ।
े
तन्नामोपलक्षितम् तादृशनामसहितमिति
यावत् । अकरोत् व्यवत्त
चलन ' इत्यस्माद्धेतुमण्ण्यन्तात्
128
"6
णेषु कल्पय " न्नित्यादयः कविप्रयोगा:
दिपु प्रयुक्ता अध्वर्युग्रहादिरूपास्संगच्छन्ते
6
कृतवान् । कम्पनशव्दस्तु कपि
कृत्यल्युटो बहुल' मिति कर्तरि ल्युप्रत्ये निष्पन्नः ॥
अमुमारभ्य पञ्चभिः श्लोकैश्शिशोरशैशवं वर्णयति
धात्रीभिराप्ताभिरमं कुमार
मवर्धयडू पतिरादरेण ।
4
-