मधुराविजयम् /221
This page has not been fully proofread.
मधुराविजये
।
त्साधुः । द्वे हृदये यस्याः इति व्युत्पत्त्या द्विहृदया गर्भिणी । तदानीं
शिशोर्हृदयेन साकं संबद्धं मातुर्हृदयमिति तथोक्तिः । तथाचोक्तं
86€
बाहटेन मातृजन्यस्य हृदयं मातुश्च हृदयेन तु । संबद्धं तेन
गर्भिण्या नेष्टं श्रद्धावमाननम् ॥" इति ।
संग्रहे चैतदुक्तम्, "द्विह
दयां नारीं दौहृदिनीमाचक्षत " इति ।
उत्पत्स्यमानम् जनिष्य
माणम् आसन्नोदयकालमित्यर्थः । उत्पूर्वात् पद्यतेऌटश्शानच् । नृपस्य
।
राज्ञः तनयम् सुतम् राजकुमारमित्यर्थः । अन्येषां साधारणम्
अन्यसाधारणम् इतरैस्तुल्यम
"
वाच्यलिङ्गास्समस्तुल्यस्सदृक्षस्सदृश
स्सदृक् । साधारणस्समानश्च ' इत्यमरः । तन्नभवतीति तथोक्तम् निरु
पमानमित्यर्थः । तादृशम् भुजयो अपदानम, पराक्रमः • अपदानं
पराक्रमे ' इति केशवः । तत् यस्मिन तत्तथोक्तम् । तादृशं यथा
भवति तथा । न्यवेदयत् व्यजिज्ञपत् अबुबोधयत् प्राकाशयदिति
यावत् । अबलायां तस्यामभिव्यक्तान् दोहदान् धैर्यारम्भौदार्याद्युत्साह
सामग्रीसमग्रान् श्रुत्वा गर्भस्थ शिशुरयं वीरवतामग्रेसर इति कथनं
विनापि लोकोऽयमजानादिति भावः ॥
े
-
"(
कानि तानीत्याकाङ्क्षायां वीरस्य स्थायिनमुत्साहंं दोहदै:
प्रशंसन्ती प्रथमतस्तद्धेतुभूतां तां धीरतां वर्णयति -
सा तुङ्गभद्रां सविधे वहन्तीं
सुभ्रूरनादृत्य सुखावगाहाम् ।
विहर्तुमैच्छन्निज सैन्य नाग
स्तरङ्गिते वारिणि ताम्रपर्ण्याः ॥
॥ 5 ॥
सा तुति ॥ शोभने भ्रुवौ यम्यास्सा सुभ्रूः
देवायी ।
सुखयन्तीति सुखाः सुखकरा: अवगाहा: अवताराः यस्याः ताम् । सविधे
स्वस्थाः समीपे वहन्तीम् प्रवहन्तीम् । तुङ्गभद्राम् तन्नाम्नी नदीम"
.
1
े
।
त्साधुः । द्वे हृदये यस्याः इति व्युत्पत्त्या द्विहृदया गर्भिणी । तदानीं
शिशोर्हृदयेन साकं संबद्धं मातुर्हृदयमिति तथोक्तिः । तथाचोक्तं
86€
बाहटेन मातृजन्यस्य हृदयं मातुश्च हृदयेन तु । संबद्धं तेन
गर्भिण्या नेष्टं श्रद्धावमाननम् ॥" इति ।
संग्रहे चैतदुक्तम्, "द्विह
दयां नारीं दौहृदिनीमाचक्षत " इति ।
उत्पत्स्यमानम् जनिष्य
माणम् आसन्नोदयकालमित्यर्थः । उत्पूर्वात् पद्यतेऌटश्शानच् । नृपस्य
।
राज्ञः तनयम् सुतम् राजकुमारमित्यर्थः । अन्येषां साधारणम्
अन्यसाधारणम् इतरैस्तुल्यम
"
वाच्यलिङ्गास्समस्तुल्यस्सदृक्षस्सदृश
स्सदृक् । साधारणस्समानश्च ' इत्यमरः । तन्नभवतीति तथोक्तम् निरु
पमानमित्यर्थः । तादृशम् भुजयो अपदानम, पराक्रमः • अपदानं
पराक्रमे ' इति केशवः । तत् यस्मिन तत्तथोक्तम् । तादृशं यथा
भवति तथा । न्यवेदयत् व्यजिज्ञपत् अबुबोधयत् प्राकाशयदिति
यावत् । अबलायां तस्यामभिव्यक्तान् दोहदान् धैर्यारम्भौदार्याद्युत्साह
सामग्रीसमग्रान् श्रुत्वा गर्भस्थ शिशुरयं वीरवतामग्रेसर इति कथनं
विनापि लोकोऽयमजानादिति भावः ॥
े
-
"(
कानि तानीत्याकाङ्क्षायां वीरस्य स्थायिनमुत्साहंं दोहदै:
प्रशंसन्ती प्रथमतस्तद्धेतुभूतां तां धीरतां वर्णयति -
सा तुङ्गभद्रां सविधे वहन्तीं
सुभ्रूरनादृत्य सुखावगाहाम् ।
विहर्तुमैच्छन्निज सैन्य नाग
स्तरङ्गिते वारिणि ताम्रपर्ण्याः ॥
॥ 5 ॥
सा तुति ॥ शोभने भ्रुवौ यम्यास्सा सुभ्रूः
देवायी ।
सुखयन्तीति सुखाः सुखकरा: अवगाहा: अवताराः यस्याः ताम् । सविधे
स्वस्थाः समीपे वहन्तीम् प्रवहन्तीम् । तुङ्गभद्राम् तन्नाम्नी नदीम"
.
1
े