मधुराविजयम् /205
This page has not been fully proofread.
70
A
मधुराविजये
अन्वशासत् पर्यपालयदित्यर्थः । शासु अनुशिष्टी - 'सतिशास्त्यतिभ्यश्च '
।
इत्यङ् । ' शासइदङ्घलोः' इतीत्त्वम् । षत्वम् । देवेन्द्रवदसदृशपराक्रमस्स
बुक्क भूपतिस्स्वर्लोकमित्र निरुपमवैभवोपेतं भूलोकममरावतीमित्र सर्व
सौभाग्यसंपत्समृद्धां विजयामधिष्ठाय चिरमप्रतिशासन: परिपालया
मासेति श्लोकार्थः। अनेकेवशब्दयुक्तेयं वाक्यार्थोपना । यथाह दण्डी-
" एकाने केवशब्दत्वात्सा वाक्यार्थोपमा द्विधा " इति ।
मित्राभ्युदयशालिन्या भूत्या नीत्या प्रभूतया ।
मनुमेव पुनर्जातं तममन्यन्त मानवाः ॥
116811
मिस्त्रेति ॥ मनोरपत्यानि पुमांसः मानवाः
(
प्रजाः ।
(
पत्यम् ' इत्यपत्यविवक्षायामौत्सर्गिकोऽण् । ' मनोजतौ ' इति
अपत्यार्थे तदविधानात् । अतएव मानुषा इति वहुपु न
मित्राणां सुहृदाम मित्त्रस्य सूर्यस्येति च गम्यते । अथ
सखा सुहृत् । मित्रो वावपि ' इत्युभयत्राप्यमरः । अभ्युदयः अभि
वृद्धिः स्वसुतप्रवृत्तिसंजातमहोत्सव इति च गम्यते । तं दातुं शील
मस्या इति ताच्छील्ये णिनिः । ङीप् । तया । प्रभूतया प्रचुरया
महत्या इति च गम्यते । नीत्या सामाद्युपायप्रयोगेण सत्प्रवर्तनेनेति च
गम्यते । णीञ् - स्त्रियां क्तिन् । भूत्वा ऐश्वर्येण सर्वेषामुपरिवर्तनेन
चेति गम्यते । उभयत्रापि इत्थंभूतलक्षणे तृतीया । ताभ्यामुपलक्षि
तम् । तं राजानम् पुनः भूयोऽपि जातम् प्रादुर्भूतम
उत्पन्नम्
जनी
-
"
प्रादुर्भावे क्तः । 'ज्ञाजनोर्जा
इतिजादेशः । मनुम् तन्नामानं वैव
स्वतं मनुमेवेत्यर्थः । अमन्यन्त
अवागच्छन् स एवैष इति संभावया
मामुरित्यर्थः । स्वपितुस्सूर्यस्य स्वीयप्रवृत्त्या संतोषमभिवर्धयन् मनु
रिव राजायमपि स्वनीतिचातुर्येणैश्वर्यसमृद्धया च हितानामुपकुर्वन्
प्रजानामानन्ददायकोऽभवदिति निर्गलितोऽर्थः । अत्र राज्ञि मनुत्वारोपा
द्रूपक्रमलङ्कारः । तच्च श्लेषानुप्राणितं सत् मनो: पुनर्जातत्वसंभावनो
'
तस्या
तु न ।
लुक् ।
भित्त्रं
A
मधुराविजये
अन्वशासत् पर्यपालयदित्यर्थः । शासु अनुशिष्टी - 'सतिशास्त्यतिभ्यश्च '
।
इत्यङ् । ' शासइदङ्घलोः' इतीत्त्वम् । षत्वम् । देवेन्द्रवदसदृशपराक्रमस्स
बुक्क भूपतिस्स्वर्लोकमित्र निरुपमवैभवोपेतं भूलोकममरावतीमित्र सर्व
सौभाग्यसंपत्समृद्धां विजयामधिष्ठाय चिरमप्रतिशासन: परिपालया
मासेति श्लोकार्थः। अनेकेवशब्दयुक्तेयं वाक्यार्थोपना । यथाह दण्डी-
" एकाने केवशब्दत्वात्सा वाक्यार्थोपमा द्विधा " इति ।
मित्राभ्युदयशालिन्या भूत्या नीत्या प्रभूतया ।
मनुमेव पुनर्जातं तममन्यन्त मानवाः ॥
116811
मिस्त्रेति ॥ मनोरपत्यानि पुमांसः मानवाः
(
प्रजाः ।
(
पत्यम् ' इत्यपत्यविवक्षायामौत्सर्गिकोऽण् । ' मनोजतौ ' इति
अपत्यार्थे तदविधानात् । अतएव मानुषा इति वहुपु न
मित्राणां सुहृदाम मित्त्रस्य सूर्यस्येति च गम्यते । अथ
सखा सुहृत् । मित्रो वावपि ' इत्युभयत्राप्यमरः । अभ्युदयः अभि
वृद्धिः स्वसुतप्रवृत्तिसंजातमहोत्सव इति च गम्यते । तं दातुं शील
मस्या इति ताच्छील्ये णिनिः । ङीप् । तया । प्रभूतया प्रचुरया
महत्या इति च गम्यते । नीत्या सामाद्युपायप्रयोगेण सत्प्रवर्तनेनेति च
गम्यते । णीञ् - स्त्रियां क्तिन् । भूत्वा ऐश्वर्येण सर्वेषामुपरिवर्तनेन
चेति गम्यते । उभयत्रापि इत्थंभूतलक्षणे तृतीया । ताभ्यामुपलक्षि
तम् । तं राजानम् पुनः भूयोऽपि जातम् प्रादुर्भूतम
उत्पन्नम्
जनी
-
"
प्रादुर्भावे क्तः । 'ज्ञाजनोर्जा
इतिजादेशः । मनुम् तन्नामानं वैव
स्वतं मनुमेवेत्यर्थः । अमन्यन्त
अवागच्छन् स एवैष इति संभावया
मामुरित्यर्थः । स्वपितुस्सूर्यस्य स्वीयप्रवृत्त्या संतोषमभिवर्धयन् मनु
रिव राजायमपि स्वनीतिचातुर्येणैश्वर्यसमृद्धया च हितानामुपकुर्वन्
प्रजानामानन्ददायकोऽभवदिति निर्गलितोऽर्थः । अत्र राज्ञि मनुत्वारोपा
द्रूपक्रमलङ्कारः । तच्च श्लेषानुप्राणितं सत् मनो: पुनर्जातत्वसंभावनो
'
तस्या
तु न ।
लुक् ।
भित्त्रं