मधुराविजयम् /182
This page has not been fully proofread.
प्रथमसर्गः
"
काव्यार्था
तु का गतिरिति न्यायादिति भावः । सप्तम्यधिकरणे च' इति
प्रातिपदिकार्थमात्रे सप्तमी । तत्प्रसङ्गलेशस्याप्यत्र नैवावकाश इत
तात्पर्यम् । इन्द्राद्यैश्वर्यसम्पत्तिमपि नितरामत्येत्यस्य राजेन्द्रस्यैश्वर्य
समृद्धिरित्यत्युक्तिः । अत्र चैतदैश्वर्यापेक्षया विबुधेश्वरादिविभूतेर्न्यूनतावर्णनेन
दुर्योधनादिसम्पत्साम्यनिराकृतिर्दण्डापूपिकान्यायादवातरदिति
पत्तिरलङ्कारः । दण्डापूपिकया यत्रार्थान्तरापतनं भवेत् : काव्यार्था
पत्तिरेषा स्यादलङ्कारविदां मता ॥
इति तल्लक्षणात् ।
अर्थेन केन
चित्तुल्यन्यायादर्थान्तरस्य चेत् । आपत्तिः कथ्यते सैषा काव्यार्था
पत्तिरुच्यते ॥ " इति लक्षणान्तरमुक्तं नवीनैः । "का वार्ता सरसी
रुहा" मित्यादौ तदव्याप्तिदूषितमिति त्वन्यदेतत् ॥
तस्यासीद्विज़या नाम विजयाजितसंपदः ।
राजधानी बुधैरश्लाघ्या शऋस्येवामरावती ॥
॥3॥
तस्येति ॥ विजयते इति विजयः शात्रववशीकरणम् । 'वि
पूर्वात् जि अभिभवे इत्यस्मादेरच् । तेन आजिता संपादिता साधि
'तेत्यर्थः । आङ्पूर्वादर्जेः क्तः । तादृशी संपत् संपत्तिः विभवः
यस्य तथोक्तस्य । स्वपराक्रमेण स दश दिशो विजित्य संपदं स्वय
मार्ज़यामासेति भावः । तस्य राज्ञः विजया नाम विज़येति प्रसिद्धा
तन्नाम्ना सर्वजनविदितेत्यर्थः । न्यूनीकरणं सर्वोत्कर्षस्थितिर्वा जिधातो
रर्थ इति सर्वान् शत्रूनधः करोति सर्वोत्कर्षेण वर्तत इति वा विजया
शब्दस्तस्यां सर्वथार्थवानिति तात्पर्यम् । विपूर्वाज्जयतेरच् ।
धानी राज्ञो निवासभूता प्रधाननगरी । शऋस्य इन्द्रस्य अमरावती
मतौ
नगरी स्वर्गराजधानीव । अमरास्सन्त्यस्यामिति मतुप् ।
बह्वचोऽनजिरादीनाम्' इति दीर्घः । बुधैः कविभि:
कवौ रौहिणेये' इति विश्वः । बुध्यते इति बुध: 'इगुपधज्ञा
इति कः ।
श्लाघ्या स्तुत्या तैर्बहुधा वर्ण्यमानेत्यर्थः । श्लाघु कत्था
राज
"
।
देवैश्च 'बुधः
,
"
काव्यार्था
तु का गतिरिति न्यायादिति भावः । सप्तम्यधिकरणे च' इति
प्रातिपदिकार्थमात्रे सप्तमी । तत्प्रसङ्गलेशस्याप्यत्र नैवावकाश इत
तात्पर्यम् । इन्द्राद्यैश्वर्यसम्पत्तिमपि नितरामत्येत्यस्य राजेन्द्रस्यैश्वर्य
समृद्धिरित्यत्युक्तिः । अत्र चैतदैश्वर्यापेक्षया विबुधेश्वरादिविभूतेर्न्यूनतावर्णनेन
दुर्योधनादिसम्पत्साम्यनिराकृतिर्दण्डापूपिकान्यायादवातरदिति
पत्तिरलङ्कारः । दण्डापूपिकया यत्रार्थान्तरापतनं भवेत् : काव्यार्था
पत्तिरेषा स्यादलङ्कारविदां मता ॥
इति तल्लक्षणात् ।
अर्थेन केन
चित्तुल्यन्यायादर्थान्तरस्य चेत् । आपत्तिः कथ्यते सैषा काव्यार्था
पत्तिरुच्यते ॥ " इति लक्षणान्तरमुक्तं नवीनैः । "का वार्ता सरसी
रुहा" मित्यादौ तदव्याप्तिदूषितमिति त्वन्यदेतत् ॥
तस्यासीद्विज़या नाम विजयाजितसंपदः ।
राजधानी बुधैरश्लाघ्या शऋस्येवामरावती ॥
॥3॥
तस्येति ॥ विजयते इति विजयः शात्रववशीकरणम् । 'वि
पूर्वात् जि अभिभवे इत्यस्मादेरच् । तेन आजिता संपादिता साधि
'तेत्यर्थः । आङ्पूर्वादर्जेः क्तः । तादृशी संपत् संपत्तिः विभवः
यस्य तथोक्तस्य । स्वपराक्रमेण स दश दिशो विजित्य संपदं स्वय
मार्ज़यामासेति भावः । तस्य राज्ञः विजया नाम विज़येति प्रसिद्धा
तन्नाम्ना सर्वजनविदितेत्यर्थः । न्यूनीकरणं सर्वोत्कर्षस्थितिर्वा जिधातो
रर्थ इति सर्वान् शत्रूनधः करोति सर्वोत्कर्षेण वर्तत इति वा विजया
शब्दस्तस्यां सर्वथार्थवानिति तात्पर्यम् । विपूर्वाज्जयतेरच् ।
धानी राज्ञो निवासभूता प्रधाननगरी । शऋस्य इन्द्रस्य अमरावती
मतौ
नगरी स्वर्गराजधानीव । अमरास्सन्त्यस्यामिति मतुप् ।
बह्वचोऽनजिरादीनाम्' इति दीर्घः । बुधैः कविभि:
कवौ रौहिणेये' इति विश्वः । बुध्यते इति बुध: 'इगुपधज्ञा
इति कः ।
श्लाघ्या स्तुत्या तैर्बहुधा वर्ण्यमानेत्यर्थः । श्लाघु कत्था
राज
"
।
देवैश्च 'बुधः
,