2023-02-17 12:59:12 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
१८४
कुवलयानन्दः । [ एकवचनानुप्रवेशसं ० १२३
अत्र यद्येतावत्साधनं संपद्येत तदा तापः शाम्यतीत्यर्थे कविसंरम्भश्चेत्तदै-
तदुपात्तसिद्ध्यर्थमूह इति संभावनालंकारः । एतावत्साधनं कदापि न संभ
वत्येवातस्तापशान्तिरपि गगनकुसुमकल्पेत्यर्थे कविसंरम्भश्वे दुपात्तमिथ्यात्व-
सिद्ध्यर्थं मिथ्यार्थान्तरकल्पनारूपा मिथ्याध्यवसितिरित्युभयतासंभवात्संदेहः ।
एवम् -
'सिक्तं स्फटिककुम्भान्तः स्थितिश्वेतीकृतैर्जलैः ।
मौक्तिकं चेल्लतां सूते तत्पुष्पैस्ते समं यशः ॥'
इत्यादिष्वपि संभावना मिथ्याध्यवसिति संदेहसंकरो द्रष्टव्यः ॥
एकवचनानुप्रवेशसंकरः १२३
मुखेन गरलं मुञ्चन्मूले वसति चेत्फणी ।
फलसंदोहगुरुणा तरुणा किं प्रयोजनम् ॥
अत्र महोरगवृत्तान्ते वर्ण्यमाने राजद्वाररूढखलवृत्तान्तोऽपि प्रतीयते ।
तत्र किं वस्तुतस्तथा भूतोरगवृत्तान्त एव प्रस्तुतेऽप्रस्तुतः खलवृत्तान्तस्ततः
प्रतीयत इति समासोक्तिः, यद्वा प्रस्तुतखलवृत्तान्तप्रत्यायनायाप्रस्तुतमहोर-
गवृत्तान्त कीर्तन मप्रस्तुतप्रशंसा, यद्वा वर्ण्यमानमहोरगवृत्तान्तकीर्तनेन स-
मीपस्थितखलमर्मोद्घाटनं क्रियत इति उभयस्यापि प्रस्तुतत्वात्प्रस्तुताकर इति
संदेहः । एकवाचकानुप्रवेशसंकरस्तु शब्दार्थालंकारयोरेवेति लक्षयित्वा का
व्यप्रकाशकार उदाजहार-
,
स्पष्टोच्छ्रसत्किरण के सरसूर्यबिम्ब-
विस्तीर्णकर्णिकमथो दिवसारविन्दम् ।
लिष्टाष्टदिग्दलकलापमुखावतार-
बद्धान्धकारमधुपावलि संचुकोच ॥
अत्रैकपदानुप्रविष्टौ रूपकानुप्रासौ यत्रैकस्मिन् श्लोके पदभेदेन शब्दार्थालं-
कारयोः स्थितिस्तत्र तयोः संसृष्टिरिह तु संकर इति । अलंकारसर्वस्वकारस्तु
जडभावः शैत्यम् । मदन एव शिखी वहिः । संरम्भस्तात्पर्यम् ॥ सिक्तमिति ॥
स्फटिककुम्भान्तः स्थित्या श्वेतीकृतैर्जलैः सिक्तं मौक्तिकमित्यन्वयः ॥
मुखेनेति ॥ संदोहः समूहः ॥ लक्षयित्वेति ॥ स्फुटमेकत्र विषये शब्दा-
र्थालंकृतिद्वय मिति सूत्रेणेत्यर्थः ॥ स्पष्टेति ॥ अथो अनन्तरं दिवसरूपमर विन्दं
कमलं संचुकोच संकोचमगमत् । कीदृक् । स्पष्टमुच्छ्रसन्त उल्लसन्तः किरणा एव
केसराणि यस्यास्तथाभूता सूर्यबिम्बरूपा विस्तीर्णा कर्णिका वराटो यस्य तत् ।
विष्टाः प्रकाशाभावेन परस्पर मिलिता अष्ट दिश एव दलानां कलापस्तन्मुखे-
नावतारो यस्यास्तादृशी बद्धा अन्धकाररूपा मधुपावलिर्येन तथाभूतमित्यर्थः ।
पदमेदेनेति ॥ 'सो पत्थि एत्थ गामे जो एअं महमहंतलाअण्णम् । तरुणाणं
हिअअल्लुडिं परिसप्पन्ति णिवारेइ' ॥ 'स नास्त्यत्र प्रामे य एतां स्फुरलावण्यां तरु.
कुवलयानन्दः । [ एकवचनानुप्रवेशसं ० १२३
अत्र यद्येतावत्साधनं संपद्येत तदा तापः शाम्यतीत्यर्थे कविसंरम्भश्चेत्तदै-
तदुपात्तसिद्ध्यर्थमूह इति संभावनालंकारः । एतावत्साधनं कदापि न संभ
वत्येवातस्तापशान्तिरपि गगनकुसुमकल्पेत्यर्थे कविसंरम्भश्वे दुपात्तमिथ्यात्व-
सिद्ध्यर्थं मिथ्यार्थान्तरकल्पनारूपा मिथ्याध्यवसितिरित्युभयतासंभवात्संदेहः ।
एवम् -
'सिक्तं स्फटिककुम्भान्तः स्थितिश्वेतीकृतैर्जलैः ।
मौक्तिकं चेल्लतां सूते तत्पुष्पैस्ते समं यशः ॥'
इत्यादिष्वपि संभावना मिथ्याध्यवसिति संदेहसंकरो द्रष्टव्यः ॥
एकवचनानुप्रवेशसंकरः १२३
मुखेन गरलं मुञ्चन्मूले वसति चेत्फणी ।
फलसंदोहगुरुणा तरुणा किं प्रयोजनम् ॥
अत्र महोरगवृत्तान्ते वर्ण्यमाने राजद्वाररूढखलवृत्तान्तोऽपि प्रतीयते ।
तत्र किं वस्तुतस्तथा भूतोरगवृत्तान्त एव प्रस्तुतेऽप्रस्तुतः खलवृत्तान्तस्ततः
प्रतीयत इति समासोक्तिः, यद्वा प्रस्तुतखलवृत्तान्तप्रत्यायनायाप्रस्तुतमहोर-
गवृत्तान्त कीर्तन मप्रस्तुतप्रशंसा, यद्वा वर्ण्यमानमहोरगवृत्तान्तकीर्तनेन स-
मीपस्थितखलमर्मोद्घाटनं क्रियत इति उभयस्यापि प्रस्तुतत्वात्प्रस्तुताकर इति
संदेहः । एकवाचकानुप्रवेशसंकरस्तु शब्दार्थालंकारयोरेवेति लक्षयित्वा का
व्यप्रकाशकार उदाजहार-
,
स्पष्टोच्छ्रसत्किरण के सरसूर्यबिम्ब-
विस्तीर्णकर्णिकमथो दिवसारविन्दम् ।
लिष्टाष्टदिग्दलकलापमुखावतार-
बद्धान्धकारमधुपावलि संचुकोच ॥
अत्रैकपदानुप्रविष्टौ रूपकानुप्रासौ यत्रैकस्मिन् श्लोके पदभेदेन शब्दार्थालं-
कारयोः स्थितिस्तत्र तयोः संसृष्टिरिह तु संकर इति । अलंकारसर्वस्वकारस्तु
जडभावः शैत्यम् । मदन एव शिखी वहिः । संरम्भस्तात्पर्यम् ॥ सिक्तमिति ॥
स्फटिककुम्भान्तः स्थित्या श्वेतीकृतैर्जलैः सिक्तं मौक्तिकमित्यन्वयः ॥
मुखेनेति ॥ संदोहः समूहः ॥ लक्षयित्वेति ॥ स्फुटमेकत्र विषये शब्दा-
र्थालंकृतिद्वय मिति सूत्रेणेत्यर्थः ॥ स्पष्टेति ॥ अथो अनन्तरं दिवसरूपमर विन्दं
कमलं संचुकोच संकोचमगमत् । कीदृक् । स्पष्टमुच्छ्रसन्त उल्लसन्तः किरणा एव
केसराणि यस्यास्तथाभूता सूर्यबिम्बरूपा विस्तीर्णा कर्णिका वराटो यस्य तत् ।
विष्टाः प्रकाशाभावेन परस्पर मिलिता अष्ट दिश एव दलानां कलापस्तन्मुखे-
नावतारो यस्यास्तादृशी बद्धा अन्धकाररूपा मधुपावलिर्येन तथाभूतमित्यर्थः ।
पदमेदेनेति ॥ 'सो पत्थि एत्थ गामे जो एअं महमहंतलाअण्णम् । तरुणाणं
हिअअल्लुडिं परिसप्पन्ति णिवारेइ' ॥ 'स नास्त्यत्र प्रामे य एतां स्फुरलावण्यां तरु.