2023-02-17 12:59:11 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
अङ्गाङ्गिभावसंकरः १२०] अलंकारचन्द्रिकासहितः ।
१७९
नीरक्षीरन्यायेनास्फुटभेदालंकारमेलने संकरः । स चाङ्गाङ्गिभावेन समप्रा-
धान्येन संदेहेन एक वाचकानुप्रवेशेन
चतुर्विधः । एवं नृसिंहाकाराः
पञ्चालंकाराः ।
अलंकारसंसृष्टिः ११९
तत्रालंकार संसृष्टिर्यथा-
कुसुम
सौरभलोभपरिभ्रमद्भ्रमरसंभ्रमसंभृतशोभया ।
चलितया विदधे कलमेखलाकलकलोलकलोलदृशान्यया ॥
अत्र शब्दालंकारानुप्रासयमकयोः संसृष्टिः ।
लिम्पतीव तमोऽङ्गानि वर्षतीवाञ्जनं नभः ।
असत्पुरुपसेवेव दृष्टिर्निष्फलतां गता ॥
अत्रोत्प्रेक्षयोरुपमायाश्चेत्यर्थालंकाराणां संसृष्टिः ।
आनन्द मन्थरपुरन्दरमुक्तमाल्यं
मौलौ हटेन निहितं महिषासुरस्य ।
पादाम्बुजं भवतु मे विजयाय मञ्जु-
मञ्जीरसिञ्जितमनोहरमम्बिकायाः ॥
अत्र शब्दार्थालंकारयोरनुप्रासोपमयोः संसृष्टिः ।
अङ्गाङ्गिभावसंकरालंकारः १२०
तलेष्ववेपन्त महीरुहाणां छायास्तदा मारुतकम्पितानाम् ।
शशाङ्कसिंहेन तमोगजानां लूनाकृतीनामिव गात्रखण्डाः ॥
अङ्गाङ्गिभावसंकरो यथा-
-
कुसुमेति ॥ माघे ऋतुवर्णने पद्यमिदम् । अन्यया कयापि वनितया चलि-
तया कलस्वरो मेखलायाः काञ्चयाः कलकल: कोलाहलो विदधे । किंभूतया ।
कुसुमसौरभलोभेन परिभ्रमतां भ्रमराणां संभ्रमेण त्वराविशेषेण संभृता समृद्धा
शोभा यस्यास्तथा अलका लोला यस्यां तादृशी दृग्यस्यास्तथाभूतयेति ॥ आन-
न्देति ॥ आनन्देन मन्थरं यथा स्यात्तथा । पुरन्दरेणेन्द्रेण मुक्तमर्पितं माल्यं
यत्र तादृशं महिषासुरस्य मौलौ मस्तके हठेन निहितं मञ्जु मनोज्ञं मञ्जीरस्य नू-
पुरस्य सिञ्जितं रणितं यत्र तादृशमनोरममम्बिकायाः पादाम्बुजमम्बुजसदृशं
चरणं नोऽस्माकं विजयाय भवत्वित्यन्वयः । अत्र पादाम्बुजमित्युपमितसमास
एव नतु मयूरव्यंसकादिवत्पाद एवाम्बुज मिति । तथा सत्यम्बुजप्राधान्ये मञ्जी-
रसिञ्जितान्वयायोगादित्युपमैव न रूपकमिति ज्ञेयम् । इति संसृष्टिः ॥
तलेष्विति ॥ तदा मारुतकम्पितानां महीरुहाणां तलेषु छाया अवेपन्त क
म्पमाना आसन् । तत्रोत्प्रेक्षते । शशाङ्करूपेण सिंहेन छिन्नाकृतीनां तमोलक्षण-
गजानां शरीरखण्डा इवेति । 'गुणानां च ' इति तार्तीयाधिकरणसूत्रम् । अस्यार्थः ।
१७९
नीरक्षीरन्यायेनास्फुटभेदालंकारमेलने संकरः । स चाङ्गाङ्गिभावेन समप्रा-
धान्येन संदेहेन एक वाचकानुप्रवेशेन
चतुर्विधः । एवं नृसिंहाकाराः
पञ्चालंकाराः ।
अलंकारसंसृष्टिः ११९
तत्रालंकार संसृष्टिर्यथा-
कुसुम
सौरभलोभपरिभ्रमद्भ्रमरसंभ्रमसंभृतशोभया ।
चलितया विदधे कलमेखलाकलकलोलकलोलदृशान्यया ॥
अत्र शब्दालंकारानुप्रासयमकयोः संसृष्टिः ।
लिम्पतीव तमोऽङ्गानि वर्षतीवाञ्जनं नभः ।
असत्पुरुपसेवेव दृष्टिर्निष्फलतां गता ॥
अत्रोत्प्रेक्षयोरुपमायाश्चेत्यर्थालंकाराणां संसृष्टिः ।
आनन्द मन्थरपुरन्दरमुक्तमाल्यं
मौलौ हटेन निहितं महिषासुरस्य ।
पादाम्बुजं भवतु मे विजयाय मञ्जु-
मञ्जीरसिञ्जितमनोहरमम्बिकायाः ॥
अत्र शब्दार्थालंकारयोरनुप्रासोपमयोः संसृष्टिः ।
अङ्गाङ्गिभावसंकरालंकारः १२०
तलेष्ववेपन्त महीरुहाणां छायास्तदा मारुतकम्पितानाम् ।
शशाङ्कसिंहेन तमोगजानां लूनाकृतीनामिव गात्रखण्डाः ॥
अङ्गाङ्गिभावसंकरो यथा-
-
कुसुमेति ॥ माघे ऋतुवर्णने पद्यमिदम् । अन्यया कयापि वनितया चलि-
तया कलस्वरो मेखलायाः काञ्चयाः कलकल: कोलाहलो विदधे । किंभूतया ।
कुसुमसौरभलोभेन परिभ्रमतां भ्रमराणां संभ्रमेण त्वराविशेषेण संभृता समृद्धा
शोभा यस्यास्तथा अलका लोला यस्यां तादृशी दृग्यस्यास्तथाभूतयेति ॥ आन-
न्देति ॥ आनन्देन मन्थरं यथा स्यात्तथा । पुरन्दरेणेन्द्रेण मुक्तमर्पितं माल्यं
यत्र तादृशं महिषासुरस्य मौलौ मस्तके हठेन निहितं मञ्जु मनोज्ञं मञ्जीरस्य नू-
पुरस्य सिञ्जितं रणितं यत्र तादृशमनोरममम्बिकायाः पादाम्बुजमम्बुजसदृशं
चरणं नोऽस्माकं विजयाय भवत्वित्यन्वयः । अत्र पादाम्बुजमित्युपमितसमास
एव नतु मयूरव्यंसकादिवत्पाद एवाम्बुज मिति । तथा सत्यम्बुजप्राधान्ये मञ्जी-
रसिञ्जितान्वयायोगादित्युपमैव न रूपकमिति ज्ञेयम् । इति संसृष्टिः ॥
तलेष्विति ॥ तदा मारुतकम्पितानां महीरुहाणां तलेषु छाया अवेपन्त क
म्पमाना आसन् । तत्रोत्प्रेक्षते । शशाङ्करूपेण सिंहेन छिन्नाकृतीनां तमोलक्षण-
गजानां शरीरखण्डा इवेति । 'गुणानां च ' इति तार्तीयाधिकरणसूत्रम् । अस्यार्थः ।