This page has been fully proofread once and needs a second look.

निरुक्त्यलंकारः ९७] अलंकारचन्द्रिकासहितः ।
 
इयमौदार्यात्युक्तिः । शौर्यात्युक्तिर्यथा-
--
 
राजन्सप्ताप्यकूपारास्त्वत्प्रतापाग्निशोषिताः ।

[^१]
पुनस्त्वद्वैरिवनिताबाष्पपूरेण पूरिताः ॥

 
संपदत्युक्तावुदात्तालंकारः । शौर्यात्युक्तावत्युक्त्यलंकार इति भेदमाहुः ।
 

 
अनयोरनवद्याङ्गि स्तनयोजृम्भमाणयोः ।

अवकाशो न पर्याप्तस्तव बाहुलतान्तरे ॥

 
अल्पं निर्मितमाकाशमनालोच्येव वेधसा ।

इदमेवंविधं भावि भवत्याः स्तनमण्डलम् ॥

 
इत्यसदसदुक्तितारतम्येनातिशयात्युक्त्तयोर्भेदः ॥ १६३ ॥
 

 
---------------
 
निरुक्त्यलंकारः ९७
 

 
निरुक्तिर्योगतो नाम्नामन्यार्थत्वप्रकल्पनम् ।

ईदृशैश्चरितैर्जाने सत्यं दोषाकरो भवान् ॥ १६४ ॥
 

 
यथावा-
--
 
पुराकवीनां गणनाप्रसङ्गे कनिष्ठिकाधिष्ठितकालिदासा ।

अद्यापि तत्तुल्यकवेरभावादनामिका सार्थवती बभूव ॥ १६४ ॥
 
१६५
 
-
 

 
[commentary]
 
समुद्राः ॥ आहुरिति ॥ स्वमते तु तथ्यत्वातथ्यत्वाभ्यां भेद इति भावः । अ-
तथ्ये अद्भुतत्व- विशेषणस्य कृत्यं दर्शयति -- अनयोरित्यादि ॥ एतत्पद्यं 'यो-
गेऽप्ययोगोऽसंबन्धातिशयोक्ति'- रित्यत्र प्रागुदाहृतम् ॥ असदुक्तितारतम्ये-
नेति ॥ अनयोरित्यत्रासदुक्तिमात्रम् । अल्पमिति पद्ये त्वत्यन्तासदुक्तिरिति ता-
रतम्येनेत्यर्थः । तथा चाद्भुतेति विशेषणादत्यन्तातथ्यरूपत्वलाभान्नातिशयोक्ता-
वतिव्याप्तिरिति भावः । अतएवानयोरिति पद्यानन्तरं दण्डिनोक्तम् -- 'इति सं-
भाव्यमेवैतद्विशेषाख्यानसंस्कृतम्' इति । एवम् 'लोकातीत इवात्यर्थमध्यारोप्य
विवक्षितः । योऽर्थस्तेनातितुष्यन्ति विदग्धा नेतरे यथा ॥' इत्युक्ता । अल्पं नि-
र्मितमित्याद्युदाहृत्य इदमत्युक्तिरित्युक्तमिति च ॥ १६३ ॥ इत्यत्युक्त्यलंकारः ॥९६॥
 
▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
 

 
निरुक्तिरिति लक्ष्यम् । योगवशान्नाम्नामर्थ विशेषाभिधायिनामर्थान्तरोपवर्णन-
मिति लक्षणम् ॥ ईदृशैरिति ॥ चन्द्रं प्रति विरहिण्या उक्तिः । ईदृशैर्जनसंता-
पनरूपैः । दोषाया रात्रेः कर्ता दोषाणामाकरश्च ॥ पुरेति ॥ कनिष्ठिकाङ्गुलिवि-
शेषः । अधिष्ठितः कालिदासो यस्यां सा अङ्गुलिविशेषरूपा । अर्थवती न विद्यते
कविनाम यस्यां सेत्यन्वर्थनामवती ॥ १६४ ॥ इति निरुक्त्यलंकारः ॥ १७ ॥
 

 
[^
]'त्वद्वेवैरिराजवनिता'.
 

 
कुव० १६