कुवलयानन्दः अलङ्कारचन्द्रिकासमेतः /152

संभावनालंकारः ६४ ] अलंकारचन्द्रिकासहितः ।
 
मालिन्यमब्जशशिनोर्मधुलिट्कलङ्क
 
कौ
धत्तो मुखे तु तव हदृक्तिलकाअञ्जनाभाम् ।

दोषावितः क्वचन मेलनतो गुणत्वं

वक्तुर्गुणौ हि वचसि भ्रमविप्रलम्भौ ॥ १२४ ॥
 
१३५
 

 
प्रौढोक्त्यलंकारः ६३

 
प्रौढोक्तिरुत्क[‌^१]र्षाहेतौ तद्धेतुत्वप्रकल्पनम् ।
 

कचाः कलिन्दजातीरतमालस्तोममेचकाः ॥ १२५ ॥

 
कार्यातिशयाहेतौ तद्धेतुत्वप्रकल्पनं प्रौढोक्तिः । यथा तमालगतनैल्याति-
शयाहेतौ यमुनातटरोहणे तद्धेतुत्वप्रकल्पनम् । यथावा -
-
 
कल्पतरुकामदोग्ध्रीचिन्तामणिधनदशङ्खानाम् ।

रचितो रजोभरपयस्तेजःश्वासान्तराम्बरैरेषः ॥
 

 
अत्र कल्पवृक्षाद्ये कैक वितरणातिशायिवर्णनीयराजवितरणातिशयाहेतौ क
ल्पवृक्षपरागादिरूपपञ्चभूतनिर्मितत्वेन तद्वेतुत्व प्रकल्पनं प्रौढोक्तिः ॥ १२५ ॥
 

 
संभावनालंकारः ६४
 

 
संभा[‌^२]वना यदीत्थं स्पायादित्यूहोऽन्यस्य सिद्धये ।

यदि शेषो भवेद्वक्ता कथिताः स्युर्गुणास्तव ॥ १२६ ॥
 

 
[commentary]
 
सर्व इति ॥ मालिन्यमिति ॥ मधुलिट् भ्रमरः कलङ्कश्चैतावब्जशशिनो र्मालिन्यं
धत्तः कुरुतः । तव मुखे तु दृक् च तिलकाञ्जनं च तयोराभां शोभां वधत्त इत्यनु-
षज्यते । अञ्जनाभे इति पाठे द्वितीयाद्विवचनम् । उक्तमर्थथं सामान्येन समर्थय-
ति । दोषावपि क्वचित् मेलनतो मिथो मिलनात् गुणत्वमितः प्राप्नुत इति ।
कथमेतत्तत्राह । हि यतः वक्तुर्वचसि भ्रमविप्रलम्भौ भ्रान्तिप्रतारणे गुणौ भव-
तः । घटवति घटाभावं निर्णीय परप्रतारणाय घटोऽस्तीति प्रयुक्ते वाक्ये प्रमा-
जनकत्वात्तयोर्गुणत्व मिति भावः ॥ १२४ ॥ इति विकस्वरालंकारः ॥ ६२ ॥
 

 
प्रौढोक्तिरिति ॥ उत्कर्षस्याऽहेतावुत्कर्षहेतुत्वकल्पनं प्रौढोक्तिः । कलिन्दजा
यमुना । स्तोमः समूहः । मेचका: श्यामाः । रोहणे उद्भवे ॥ कल्पेति ॥ एप
ष राजा कल्पवृक्षादीनां क्रमेण रजोभरादिभिः पञ्चभी रचित इत्यन्वयः । धनदः
कुबेरः । शङ्खो निधिविशेषः । रजोभरः परागसमूहः । पयो दुग्धम् । श्वासः
प्रसिद्धः । अन्तराम्बरं शङ्खाभ्यन्तरमाकाशम् । अतिशायीत्यग्रिम वितरणेना-
न्वितम् । अहेतौ पञ्चनिर्मितत्वे इति सामानाधिकरण्येनान्वयः ॥ १२५ ॥ इति
प्रौढोत्त्यलंकारः ॥ ६३ ॥
 

 
संभावनेति ॥ ऊहस्तर्कः ॥ कस्तूरिकेति ॥ अहं यदि सृष्टिकर्ता स्यां
 

 
[‌^१] 'रुत्कर्षहेतौ ' .
[‌^२] 'संभावनं यदित्थं '.