2023-04-20 12:33:47 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
अमरचन्द्रगतिकृता
इति वधार्हमात्रेऽपि, तेन कालियदमनः कालियारि
गृह्यन्ते । कविरुढ्येत्येव । तेन कालियदमनादिवत् कालियघातीति न भवति ।
उक्ताः स्वस्वामित्वादयः सम्बन्धभेदाः, ते च यथा भिन्नद्रव्याश्रयास्तथैकद्रव्याश्रया
अपि भवन्तीति दर्शयितुमाह
-
[ प्रतानः २-
Maide
सम्बन्धोऽपि विवक्षात इति पदादेकतोऽपि संयोज्याः ।
श्रौ
औचित्याद्वि
विवक्षानिबन्धनो हि सम्बन्धस्तत एकस्मादपि वृषादेः सम्बन्धिपदात् परे सम्ब
न्धान्तरनिबन्धा वाहनादयः शब्दा यथौचित्यं प्रयुज्यन्ते ।
एवदेवाह
-
वृषस्य सति वाह्यत्वे शङ्करो वृषवाहनः ।
धार्यत्वे तु वृषाङ्कोऽयं स्वत्वे वृषपतिस्तु सः ॥ ११ ॥
धार्यत्
अहे
वाह्यवाहकभावसम्बन्धविवक्षायां यथा वृषवाहनो रुद्र इति भवति तथा धार्यधारक-
भावसम्बन्धविवक्षायां वृषलाञ्छनः, स्वस्वामिभावसम्बन्धविवक्षायां वृषपतिरित्यपि ।
तथा धार्यधारकभावसम्बन्धविवक्षायां यथा अंशुमाली रविरिति भवति तथा स्वस्वामि
भावसम्बन्धविवक्षायाम्
अहिरिपुर्मयूरस्तथा भोज्यभोजकभावसम्बन्धे अहिभुगित्यपि भवति ।
सम्बन्धनिबन्धां व्युत्पत्तिमुक्त्वा व्युत्पत्त्यन्तरमाह-
व्यक्तचिन्हाङ्कितो जातिशब्दोऽपि व्यक्तिवाचकः ।
यथाऽगस्तिनिवासा दि
·
व्यक्तं निःसन्देहं यच्चिन्हं तेन चिन्हितो जात्यभिप्रायकोऽपि शब्दो व्यक्तेर्वाचको
भवति । व्यक्ते
व्यक्तं निस्सन्देहं चि
धायी भवति । एवं सप्तर्षिपूता दिगुत्तराशा, अत्रेर्नयनसमुत्थं ज्योतिश्चन्द्र इत्यादयोऽपि ।
व्युत्प
शब्दौ त्रिपञ्चसप्तादिवाचकौ विषमायुजौ ।
योजयेत् त्रिनेत्रपञ्चशरसप्तच्छदादिषु ॥ १४ ॥
त्रिपञ्चसप्तादिस्
विषमनेत्रोऽयुग्नेत्रश्च शंभुः, पञ्चशरो विषमशरोऽयुक्शरच कामः, सप्तच्छदो विषमच्छदो-
ज्
ऽयुक्च्छदश्च सप्तपर्णः ।
-
व्युत्पत्त्यन्तरमाह-
इतरान्तो नञ्पूर्वो गुण
यद्वत् सितेतरोऽसित एवं प्रतिपद्यते कृष्णः ॥ १५ ॥