kāvyakalpalatāvṛttiḥ śrīamaracandrayatinirmitā arisiṃhakṛtasūtrasahitā /23

१४
 
यथा-
यथा-
-
 
अमरचन्द्रयतिकृता-
-
 
खादु स्वच्छं च सलिलमिदं प्रीतये कस्य न स्यात् ।

अप्राक्पदसम्बद्धस्यानेकाक्षरस्य तु पूर्वं भवति ।
 
[ प्रतानः १ -
 

 
यथा--
 
मन्दायन्ते न खलु मुसुहृदामभ्युपेतार्थकृत्याः ।

प्रत्यादेशादपि च मधुनो विस्मृतभ्रूविलासम् । इत्यादि ।

 
इत्याद्यौचित्यतो ज्ञेया यतिः श्रुतिसुखा बुधैः ॥ ३८ ॥
 

 
यदुक्तम्-
-
 
अबह्वर्थाऽपि मधुरा मनो हरति भारती ।

तमोनिचयसङ्काशा मत्तनादेव कोकिला ॥
 

 
इति श्री जिन० छन्दः सिद्धिप्रताने छन्दोऽभ्यासस्तनबको द्वितीयः ॥
 

 
----------------------------------------
 
अथ छन्दः पूरणाय सामान्यशब्दाः ।

 
छन्दःस्वनुष्टुबब्मुख्येषु शब्दाः शीघ्रत्वसिद्धये ।

क्रमाक्रमोचिता शेज्ञेयाः सामान्यैकाक्षरादिकाः ॥ ३९ ॥

 
प्रथमेऽनुष्टुभः पादे क्रमादेकाक्षरादयः ।
 

व्यतिक्रमाश्यच्च कथ्यन्ते शब्दाः साधारणा यथा ॥ ४० ॥
 
[
 
प्रथमैकाक्षरम् - --श्री सं सन् द्राक् विशूश् आ नि श्राक् ससु उत् तत् ।
 
-
 

 
आद्याक्षरद्वयम् --श्रीमत् श्रेष्ठम् ज्येष्ठम् प्रेष्ठम् प्राज्यम् प्रौढम् सारम् स्फारम्
 

तारम् रुच्यम् धुर्यम् वर्यम् रम्यम् काम्यम् कम्रम् कान्तम्
 
सत्यम् नित्यम् कामम्
 
हुध
हृद्यम् हारी मञ्जु चारु वल्गु
 
सत्यम् नित्यम् कामम्
चञ्चत् वलल्गत् स्फूर्जत् क्रीडत् सदा
 
स्वयम् स्फुटम् ध्रुवम्

भृशम् रयात् जवात् प्ररम् वरम् महत् पटुः बहु
 
भृशम् स्यात् जवात् प्ररम् वरम्
 

स्फुरत् लसत् लुलत् ललत् ।
 

 
आद्याक्षरत्रयम् -- --निःशङ्कम् सच्छाय:यः सच्छोभम् शोभाढ्यम् वैवेगेन श्रीप्राज्यम्

विस्फूर्जत् विक्रीडत् प्रोद्दाम
 
प्रोत्तुङ्ग प्रोताल प्रक्रीडत्
 

सपदि
 
प्रकटम् विकसत् विलसत् निकामम् नितान्तम्

प्रकामम् प्रसर्पत् उदञ्चि विसर्पि रखेवेण
जवेन
सर्वदा
सर्वथा सर्वतः सत्वरम् निश्चितम् वेगतः
 
जवेन
 
सर्वथा सर्वतः
 

विस्फुरत्
 
प्रोल्लसत् ।
 

 
आद्याक्षरचतुष्टयम्--रयादेव जवादेव सर्वकालम् उसुनिश्चितम् स्फारशोभः

प्रभायुक्तः स्फूर्जच्छायः श्रियान्वितः ।
 

 
चतुर्णामग्रे एकाक्षरम् --हि तु न घस ।
 
-
 
च स ।