2023-05-12 07:53:08 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
काव्यकल्पलतावृत्तिः ।
१३३
क्षयी च जातः ।
स
सुकृतेऽपि सदोषता । वर्ण्यवस्तुनः स्पर्धापातकेन सदृशं वस्तु सुकृतं कुर्वाणमपि
सदूषणं स्यात् । यथा
मुखस्पर्धोद्भवैः पापैः कमलं हंसद्विजा
अथ तपसाऽर्थोत्पत्तिभेदाः-
स्यात्तपः स्वगतं छद्मगतं च प्रतिबिम्बगम् ॥ १४८ ॥
तपोविधिस्त्रिधा आत्मनैव स्वयं कृतं, स
प्रतिबिम्बतया वा कृतम् । त्रिविधमध्यग्रे उदाहरिष्यते ।
वर्
वर्ण्यादिभिस्तपो वर्ण्यजितस्यैतत्कलाप्तये ।
वर्ण्यजितस्य वस्तुनो व
यम् । स्वगतं यथा
-
छद्मगतं यथा
तपस्तनुते ।
प्रतिबिम्बगतं यथा
तपस्तनुते ।
एवं सर्वभेदेषु त्रिविधत्वं बोध्यम् ॥
तपसा सत्पदावाप्तिः
A
जितस्य सदृशस्य तपसा वर्ण्यशोभाप्राप्तिः । यथा-
हारेण तपस्तप्तं तेन नारीमुखसमानता लब्धा । यच्चन्द्रेण वने कु
स्तप्तं तेन स्त्रीमुखलक्ष्मीर्लब्धा । यद् भृङ्गश्रेणिभिर्विष्णुपदाम्बुजे कान्तिधोरणीमिषेण
सेवा कृता तेन नारीकटाक्षच्छटोपमा प्राप्ता ॥
दुखादिस्तदनाप्तिकः ॥ १४९ ॥
तपसाऽपि वर्ण्यलक्ष्म्या अप्राप्तौ जितं वस्तु दुःखचेष्टितानि कुरुते । यथा
जितं कमलं जलवासादिभिरपि मुखलक्ष्
वेणीजिता भृङ्गश्रेणी
भ्रमति ॥
तेनापि न हि तत्प्राप्तिः
तपसाऽपि वर्ण्यशोभां जितं वस्तु न लभते । यथा--कमलं जले आकण्ठम
तपस्तेपे परं नारीवक्त्रोपमां न प्राप । हंसः सरस्वतीपदसेवां चक्रे परं नारीगत्यु-
पमां न प्राप ॥
महत्प्राप्तिर्न तस्य तु ।
तपसा महतोऽन्यस्य श्रेयसः प्राप्तिर्भवति न पुनर्वर्ण्यशोभाप्राप्तिः । यथा-
जलवासादिभिः श्रीपदं राजहंससेव्यं जातं, न पुनः स्त्रीमुखोपमां लेभे । चन्द्रेण
ज्योत्स्नादा