2023-05-11 12:55:23 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
काव्य
आधारादीनामपि सादृश्यास्त्वन्तरैः सह शत्रुत्वं मित्रत्वं च कल्पनीयम् ।
इत्यादिशब्दाद्वर्ण्यवर्णादिद्वेषिमित्राणां द्वेषिमित्रादि ।
तथा-
तथा
सूक्ष्मत्वमित्यादयोऽन्येऽपि भावा वर्ण्य
यथा-
नभः, आधेयं हस्तकमलादि, सम्बन्धिनो ब्रह्माकाश्यपशनियमुनाद्याः, बन्धवोऽपरे
सूर्याः, सम्पर्किणो रथो रथ्याऽरुणवालखिल्यादयः, द्वेषिणो राहुशुक्रशनयो ध्वान्तदैत्याश्च,
मित्राणि चन्द्रमङ्गलगुरवः, कमलचक्रकाद्याश्च वा, रविरेव प्रभाकमलिन्योः पतिः, पत्न्यः
प्रभाकमलिनीरत्नादेव्यः, ईशः पितामहत्वात् ब्रह्मा, सेवका भाविनः, इन्द्रियानन्दप्रदा
मित्राद्याः, शोभाप्रदा दिवसाद्याः, इन्द्रियानन्दहरा विपक्षाद्याः, तथा वर्ण्यस्य
र्वर्णस्य द्विषो मित्राणि, स
कमलस्य द्विषश्चन्द्राद्याः, मित्राणि चक्राद्याः, सम्पर्किणो हंसा
आधेयं भृङ्गाद्याः । एवं परस्परमेकैकस्य भावस्य यथासंभवमपरे भावा निरीक्ष्याः ।
एवं कमलमित्रद्वेषिणश्चन्द्रादेरपि वर्णादीनि विलोक्यानि ॥
वर्णादिकाना
सुधीरुत्पादयेदर्थमौचित्याद्वर्
वर्ण्यवस्तुनो वर्ज्याकारादीनां मध्यादेकेन केनापि काभ्याञ्चिद् द्वाभ्यां वा कैश्चित्
त्रिभिश्चतुर्भिः पञ्चभिर्वा भावैरर्थः पूर्णतां नेयः ॥
वर्णाकारक्रियामुख्यैः सदृशं वस्तु वस्तुनि ।
संयोजयेद्यथौचित्यमुपमारूपकादिभिः ॥ ६० ॥
वर्ण्यवस्तुनि शुक्लादौ शुक्लादि, चतुरस्रादौ चतुर
इत्यादि सदृशान् भावानुपमया रूपकेण वा अलङ्कारान्त
वर्णादिभिरुपमानीकृतवस्तुप्रथितवर्णमुख्य
उपमेये सादृश्यात् श्लेषादौचित्यतो योज्याः ॥ ६१ ॥
>
-
श्वेतादीनां श्वेतादयः, चतुरस्
परिवारादयः औचित्यादुपमानं क्रियन्ते । उपमानीकृतवस्तुनो वर्णादया गुणाः
सादृश्येन श्लेषेण वा उपमेये रोप्यन्ते ॥
पूर्वं वर्णेभ्यस्तत्रापि शुक्
शुभ्राणि भारतीधर्मशेषेशवरुणेन्दवः ।
चन्द्रप्रभ
ब्राह्मणानां वर्णो धर्मः पितरश्च कृताच्युतः ।
सत्त्वं कृतयुगं शान्तहास्यवीररसास्तथा ॥ ६२ ॥
शुक्लध्यानं शुक्ललेश्या पु
चन्द्रश्चो