karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /98

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
ಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪವನ ಭೇದಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದೆ. ಇವು ಐದು ವಿಧವಾಗಿದೆ. ಅಲಗ,

ಕರ್ತರೀ, ಅಶೋಕ್ಷವನ, ಮೋಟತ, ಕೃಪಾಲಗ ಎಂದು ಅವುಗಳ ಹೆಸರು.
 

 
ಉತ್ತಾನ ವಂಚಿತ-
ಇದು ಭರತನಾಟ್ಯದ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಹಸ್ತಮುದ್ರೆ,

ಕೂರ್ಪರ ಅಂಸಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ ಅಲ್ಲಾಡುತ್ತಿರುವ ಹಸ್ತಗಳಲ್ಲಿ ತ್ರಿಪತಾಕ ಹಸ್ತಗಳು ಸ್ವಲ್ಪ
 
ತಿರುಗಿಸುವುದು
 

 
ಉತ್ತಾಪಕ-
ಭರತನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ನ್ಯಾಯೋಚಿತವಾದ

ಮನೋವ್ಯಾಪಾರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಹರ್ಷಭಾವವು ಅಧಿಕವಾಗಿರುವ ಭಾವನೆಯು

ಸಾತ್ವತೀವೃತ್ತಿ. ಇದರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಭೇದಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಾಪಕ ಎನ್ನುವು

ದೊಂದು ಬಗೆ ಮಾನಸಿಕ ಸಂಘರ್ಷಣೆಯನ್ನು ತೋರುವಂತಹ ರೀತಿಯು

ಉತ್ತಾಪಕವೆಂದು ನಾಟ್ಯ ಲಾಕ್ಷಣಿಕರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.
 

 
ಉಪ-ತ್ಕ್ಷಿಪ್ತ
ಇದು ಭರತನಾಟ್ಯದ ಶಿರೋ ಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಗೆ. ಒಂದೇ

ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಮೇಲೆತ್ತಿದ ತಲೆ. ತೆಗೆದುಕೊ, ಹೋಗು, ಆಕಾಶಗಮನ, ವೀಕ್ಷಣೆ, ಹಾರು

ತಿರುವ ಪಕ್ಷಿಗಳು, ವಿಮಾನ ಮುಂತಾದುವುಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದು.
 

 
ಉತ್ತುಂಗಮಾನ-
ಈ ರಾಗವು ೫೧ನೆಯ ಮೇಳಕರ್ತ ಕಾಮವರ್ಧಿನಿಯ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ.
 
ಸ ಗ ಮ ಪ ದ ಪ ನಿ ಸ
 

ಆ : ಸ ಗ ಮ ಪ ದ ಪ ನಿ ಸ
ಅ : ಸ ದ ಪ ಮ ರಿ ಸ
 

 
ಉದಯರವಿ-
ಈ ರಾಗವು ೨೦ನೆಯ ಮೇಳಕರ್ತ ನರಭೈರವಿಯ ಒಂದು
 
ಅ.
 

ಜನ್ಯರಾಗ,
 

ಆ .
 
ಸ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ
 
ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ಸ
 
:ಸ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ
ಅ : ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ಸ
ಇದೇ ಹೆಸರಿನ ಇನ್ನೆರಡು ರಾಗಗಳಿವೆ.
 

(೧) ಇದು ೩೬ನೆಯ ಮೇಳಕರ್ತ ಚಲನಾಟದ ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ,

ಆ : ಸ ರಿ ಮ ಪ ಸ ನಿ ಸ
 
ಆ ತ
 
ಆ .
 

ಅ : ಸ ನಿ ಪ ಮ ರಿ ಸ
 

 
ಉದಯರವಿಚಂದ್ರಿಕಾ
ಈ ರಾಗವು ೨೦ನೆಯ ಮೇಳಕರ್ತ ನಠಭೈರವಿಯ
 

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ.

(೧) ಆ :
 
ಸ ರಿ ಗ ಮ ಪ ದ ನಿ ಸ
 

ಅ : ಸ ದ ಪ ಮ ರಿ ಸ
 
ಸ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ
 
ಅ :
 
ಸ
 
ಪ ಮ ಗ ಸ
 

(೨) ಆ : ಸ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ
ಅ : ಸ ಪ ಮ ಗ ಸ
ಇದು ಔಡವ-ಔಡವ ರಾಗ, ಗಾಂಧಾರ ನಿಷಾದಗಳು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ನಿಷಾದಗಳು