karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /548

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
ಸಂಗೀತ ರಚನೆಗಳನ್ನು ವೇಗ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದಾಗ ಅಥವಾ ನುಡಿಸಿದಾಗ

ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಒಂದು ಸೌಂದರ್ಯಕ್ಕೆ ದ್ರುತಿ ಎಂದು ಹೆಸರು.
 

 
ದ್ರುವಕೀರ್ಣ-ವ
ಈ ರಾಗವು ೪೩ನೆ ಮೇಳಕರ್ತ ಗವಾಂಭೋದಿಯ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ
 

ಸ ರಿ ಮ ಪ ನಿ ದ ನಿ ಸ

ಅ . ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಗ ಸ
 
೫೪೨
 

 
ದ್ರುವರೂಪಕ-
ಇದು ಗೀತೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ತಾಳ

ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ೨ ದ್ರುತ ಮತ್ತು ೨ ಲಘುಗಳಿದ್ದು ನಂತರ ರೂಪಕ ತಾಳವಿರುತ್ತದೆ.

( ಆರೆಯಾನಕ' ಎಂಬ ನಾಟರಾಗದ ಗೀತವು ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮ ನಿದರ್ಶನ.
 

 
ದ್ರುಹಿಣಪ್ರಿಯ-
ಈ ರಾಗವು ೧೮ನೆ ಮೇಳಕರ್ತ ಹಾಟಕಾಂಬರಿಯ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ,
 
ಸ ರಿ ಸ ದ ನಿ ಸ

ಸ ರಿ ಸ ದ ನಿ ಸ
ಸ ನಿ ದ ಪ ರಿ ಸ
 

 
ದುಂದುಭಿ-
ಇದೊಂದು ಕೋನಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ದೊಡ್ಡ ನಗಾರಿ ಇದರ

ಹೊಳವನ್ನು ಮಾವಿನ ಮರದಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಬಗ್ಗಿದ ಒಂದು ದಪ್ಪ ಕೋಲಿನಿಂದ

ಬಡಿದರೆ ಜೋರಾಗಿ ಶಬ್ದವುಂಟಾಗುತ್ತದೆ ದುಂದುಭಿಯನ್ನು ಬಾರಿಸುವವನಿಗೆ

ದುಂದುಭ್ಯಾಘಾತ ಎಂದು ಹೆಸರು.
 

 
ದುಂದುಭಿಪ್ರಿಯ-
ಈ ರಾಗವು ೪೮ನೆ ಮೇಳಕರ್ತ ದಿವ್ಯಮಣಿಯ ಒಂದು
 

ಜನ್ಯರಾಗ,
 

ಸ ರಿ ಗ ಮ ಪ ದ ನಿ ಸ

ಸ ನಿ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
 

ತ್ಯಾಗರಾಜ ವಿರಚಿತ "ಲಗಾನು ಜೂಚು" ಎಂಬ ರಚನೆಯು ಈ ರಾಗದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ

ಕೃತಿ,
 

 
ದುಃಖಘಂಟಾರ-
ಇದೊಂದು ಬಗೆಯ ಘಂಟಾರಾಗ, ಇದು ಶೋಕರಸ

ಪ್ರಧಾನವಾದುದು. ಇದನ್ನು ಕಥಕಳಿನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.
 

 
ದುಃಖರಾಗ-
(೧) ಪುರಾತನ ತಮಿಳು ಸಂಗೀತದ ಪಾಲೈಯಾಳ್‌ನ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ.
 

(೨) ಕಥಕಳಿ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಶೋಕರಸ ಪ್ರಧಾನವಾದ ರಾಗ,

ದುಃಖವರಾಳಿ-ಕಥಕಳಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಬರುವ ದುಃಖದಿಂದ ಕೂಡಿದ
 
ಒಂದು ರಾಗ.
 
ಒಂದು ರಾಗ.
 
ದೂರ್ಧಖ್ಯಾಯ
ಈ ರಾಗವು ೨೮ನೆ ಮೇಳಕರ್ತ ಹರಿಕಾಂಭೋಜಿಯ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ.