karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /541

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
ಅಖಿಲಾಂಡೇಶ್ವರೀಂ ಮತ್ತು ಚೇತಃ ಶ್ರೀಬಾಲಕೃಷ್ಣಂ ಮತ್ತು ಗೋವಿಂದಾಚಾರನ

ಅರೇರೆ ಜಯ ಜಯಸಾಕೇತಪುರವಾಸ ಎಂಬ ಲಕ್ಷಣಗೀತೆ, ದೀಕ್ಷಿತರ ಚೇತಃಶ್ರೀಬಾಲ

ಕೃಷ್ಣಂ ಎಂಬ ಕೃತಿಯು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಸಂಗೀತದ ಜಯಜಯವಂತಿಯ ಈಗಿನ

ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದ ಧ್ರುಪದ್ ರಚನೆಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ.
 

ಈ ರಾಗವು ಸಾಧಾರಣ ಗಾಂಧಾರವನ್ನು ಅನ್ಯಸ್ವರವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ

ಭಾಷಾಂಗರಾಗ ಮತ್ತು ದೇಶ್ಯರಾಗ, ರಿ ಮ ಗಾ ರೀ ಗ ರಿ ಸಾ ಎಂಬ ಸ್ವರಸಮೂಹ

ದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ವರವು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ರಿಷಭ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮವು

ಇವು ದೀರ್ಘಸ್ವರಗಳಾಗಿದ್ದ ಕಂಪಿತ ಗಮಕದೊಡನೆ ಹಾಡಲಾಗುವುದು.

ಗ ರೀ ಸ್ವರಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಾರವು ಕೆಲವು ಸಲ ಸಾಧಾರಣ ಗಾಂಧಾರವಾಗಿಯೂ,

ಕೆಲವು ಸಲ ಅಂತರ ಗಾಂಧಾರವಾಗಿಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕರಾಗ,

ಶೃಂಗಾರರಸ ಪ್ರಧಾನವಾದ ರಮಣೀಯವಾದ ರಾಗ,
 
೫೩೫
 
ಜೀವಸ್ವರಗಳು.
ರಿ ಗ ಮ
 

 
ದ್ವಿತೀಯ-
೧) ಸಾಮಗಾನ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಅವರೋಹಣದ ಎರಡನೆಯ

ಸ್ವರ ಎಂದರೆ ರಿಷಭ ಸ್ವರ,
 

(೨) ಪುರಾತನ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ೧೦೮ ತಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಾಳ, ಒಂದು

ದ್ರುತ, ಲಘು ಮತ್ತು ದ್ರುತವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಒಂದಾವರ್ತಕ್ಕೆ ೨

ಮಾತ್ರೆಗಳು,
 
ವಿಳಂಬವು ಪ್ರಥಮ
 

 
ದ್ವಿತೀಯ ಕಾಲ-
ಎರಡನೆಯ ಕಾಲ ಅಥವಾ ವೇಗ,

ಕಾಲ, ಮಧ್ಯಮವು ದ್ವಿತೀಯ ಕಾಲ.
 

 
ದ್ವಿತೀಯ ಕಾಮೋದ-
ಸಂಗೀತರತ್ನಾಕರವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾಗಿರುವ

ಹತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇಶೀರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ರಾಗವಿಶೇಷ.
 

 
ದ್ವಿತೀಯ ಕೇದಾರ-
ಸೋಮನಾಥನ ರಾಗವಿಬೋಧವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ

ಉಕ್ತವಾಗಿರುವ ಒಂದು ವಿಧವಾದ ಕೇದಾರರಾಗ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣರಾಗ

ನಿಷಾದವು ಗ್ರಹ, ನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಅಂಶಸ್ವರ. ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಬಹುದಾದ ರಾಗ,

 
ದ್ವಿತೀಯ ಘನಪಂಚಕ -
ಕೇದಾರ, ನಾರಾಯಣಗೌಳ, ರೀತಿಗೌಳ,

ಸಾರಂಗನಾಟ ಮತ್ತು ಭೌಳಿ ಈ ರಾಗಗಳಿಗೆ ದ್ವಿತೀಯ ಘನಪಂಚಕ ರಾಗಗಳೆಂದು
 
ಹೆಸರು.
 

ಸ ರಿ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ ಸ
 

ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ರಿ ಗ ಮ ರಿ ಸ
 

 
ದ್ವಿತೀಯ ಪಂಚಮ-
ಈ ರಾಗವು ೬೯ನ ಮೇಳಕರ್ತ ಧಾತುವರ್ಧನಿಯ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ.
 

 
ದ್ವಿತೀಯ ಬಂಗಾಳ-
ಸಂಗೀತರತ್ನಾಕರವೆಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾಗಿರುವ

ಹತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇಶೀರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾಗ,