karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /277

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
ಆದಿತಾಳ, ಇದರಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಕಂಡ ಐದು ಬಗೆಯ ಗತಿಗಳುಳ್ಳ ಆದಿತಾಳವನ್ನು ನಾವು
 
ಬರಿಯ ಆದಿತಾಳವೆಂದರೆ ಅದು ಚತುರಗತಿ ಆದಿತಾಳವೆಂದರ್ಧ.

ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾದ ತಾಳವಾದುದರಿಂದ ಕೃತಿಗಳು ಬಹುವಾಗಿ ಈ

ಒಂದು ಕೃತಿ ಅಥವಾ ರಚನೆಯು ಖಂಡಗತಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದರೆ ಅದರ

ಪ್ರತಿ ತಾಳಾಕ್ಷರವು ಐದು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದರ್ಥ. ಒಂದು ರಚನೆಯು

ತಿಶ್ರಗತಿ ಆದಿತಾಳದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಪ್ರತಿ ಆವರ್ತಕ್ಕೆ 8x3= 24 ಮಾತ್ರಾ ಕಾಲವೆಂದರ್ಥ.

ಮೇಲ್ಕಂಡ ಗತಿಭೇದಗಳಿಂದ ೩೫ ಸೂಳಾದಿ

ತಾಳಗಳಾಗುತ್ತವೆ.
 
ತಾಳಗಳು ೧೭೫
 
ಬಗೆಯ
 

ಭಾವಿಸಬಹುದು.
 
ಇದು ಬಹಳ
ತಾಳದಲ್ಲಿವೆ.
 
ಗದ್ಯ-
 
ಗದ್ಯ
ನಂಗೀತ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಗದ್ಯ ಅಧವಾ ಪದ್ಯವಾಗಿರಬಹುದು

ಅಥವಾ ಗದ್ಯ ಪದ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯವಾಗಿರಬಹುದು.
 

 
ಗದ್ಯಪದ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ-ಸಂಗೀತ
 

ರಚನೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಭಾಗಶಃ

ಪದ್ಯರೂಪವಾಗಿಯೂ, ಭಾಗಶಃ ಗದ್ಯರೂಪವಾಗಿಯೂ ಇದ್ದರೆ ಅದು ಗದ್ಯ ಪದ್ಯ

ಸಾಹಿತ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
 
೨೭೧
 
ಗಣ-
 
ಗಣ
ಅಲಂಕಾರ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಂಟು ಮುಖ್ಯಗಣಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವು

ಉಪಗಣಗಳಿವೆ. ಎಂಟು ಮುಖ್ಯ ಗಣಗಳು ಈ ರೀತಿ ಇವೆ.
 

ಮೂರು ಗುರು
 
ಒಂದು ಗುರು ಎರಡು ಲಘು
 

ಒಂದು ಲಘು-ಗುರು-ಲಘು

ಎರಡು ಲಘು-ಲಘು
 

ಮೂರು ಲಘು
 
ત્ય & જૈ થૈ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣ
 
ಗಣಗಣ
ಗಣಗಣಗಣಗಣಗಣ
ಗುರು ಎಂದರೆ ದೀರ್ಘ, ಲಘು ಎಂದರೆ ಪ್ರಸ್ತ
 

ಪ್ರಾಚೀನವಾದ ೧೦೮ ತಾಳಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಆಯಾ ಗಣದ

ಲಕ್ಷಣವನ್ನೂ ಹೆಸರನ್ನೂ ಹೇಳಿದೆ.
 
ಯ
 

ಒಂದು ಲಘು ಎರಡು ಗುರು
 

ಒಂದು ಗುರು-ಲಘು-ಗುರು

ಎರಡು ಗುರು-ಒಂದು ಲಘು
 

 
ಗಣಿತವಿನೋದಿನಿ -
ಈ ರಾಗವು ೧೬ನೆ ಮೇಳಕರ್ತ ಚಕ್ರವಾಕದ ಒಂದು

ಜನ್ಯರಾಗ, ಇದಕ್ಕೆ ಗುಣಿತವಿನೋದಿನಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿದೆ.
 

ಸ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ

ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
 
-
 

 
ಗಣೇಶಾಷ್ಟ ಪದಿ
ಇದು ಗಣೇಶನನ್ನು ಕುರಿತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುವ

ರಚನೆ ಇದು ಜಯದೇವನ ಅಷ್ಟ ಪದಿಯ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿದೆ.