karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /267

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
(೨) ಅವರೋಹಣ ಮೇಲಿನ ಒಂದು ಸ್ವರದಿಂದ ಇಳುವರಿಕೆ ಕ್ರಮವು

ಅವರೋಹಣ ಕ್ರಮ. ಈ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸ್ವರಸಮೂಹಗಳು ಆಧಾರ ಸ್ವರಾಭಿಮುಖವಾಗಿ

ಒಂದುಗೂಡಿದರೆ ಅವು ಅವರೋಹಣ.
 

ಉದಾ :
 
ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
 

ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
(೪) ಸ್ಪುರಿತ

(೫) ಕಂಪಿತ
 

(೬) ಆಹತ
 

(೩) ಢಾಲು-ರಾಗ ಭಾವಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ತಗ್ಗಿನ ಒಂದು ಸ್ವರದಿಂದ

ಮೇಲಿನ ಸ್ವರಗಳಿಗೆ ದಾಟಿ ನೇರುವ ವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಢಾಲು ಎಂದು ಹೆಸರು. ಷಟ್ಟದಿಂದ

ಪಂಚಮವನ್ನೋ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯಮವನ್ನೋ ಅಥವಾ ಗಾಂಧಾರ ಅಧವಾ ರಿಷಭ

ವನ್ನೂ ಮುಟ್ಟುವ ಮಿಂಚುವ ಗಮಕ. ಉದಾ : ಸ ಪ, ಸ ಮ ಸ ಗ ಸ ರಿ,
 
ಸ ಸ.
 
೨೬೧
 
ಸ ಸ.
-ಇವಕ್ಕೆ ಪಂಚದಶ ಗಮಕಗಳ ವಿವರಣೆಯು

ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.
 

(೭) ಪ್ರತ್ಯಾಹತ-ಅವರೋಹಣ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸ್ವರಗಳ ಮೇಳವಿದ್ದು

ಎರಡನೆಯ ಸಮೂಹವು ಮೊದಲನೆಯ ಸ್ವರ ಸಮೂಹದ ಕೊನೆಯ ಅಕ್ಷರದಿಂದ

ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವುದು ಪ್ರತ್ಯಾಹತ

ಸ ನಿ, ನಿ ಧ, ದ ಪ ಪ ಮ,
 
ಮ ಗ, ಗ ರಿ ರಿ ಸ.
 
(೮)
 

ಮ ಗ, ಗ ರಿ ರಿ ಸ.ಸುವ ಗಮಕ.
 

ಪುಚ್ಛ-ಇದು ಮೂರು ಸ್ವರಗಳಿರುವ ಸಮೂಹವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿ

ಉದಾ : ಸಸಸ, ರಿರಿರಿ, ಗಗಗ, ಮಮತ, ಪಪಪ, ಧಧಧ, ನಿನಿನಿ,
 

ಉದಾ :
 
(೯) ಆಂದೋಳ-ಇಲ್ಲಿ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ s ಉಯ್ಯಾಲೆಯ

ತೂಗಾಟದಂತಿರುತ್ತದೆ.

ಸ ರಿ ಸ ಪಾ ಪ, ರಿ ಗ ರಿ ಮಾ ಮ, ಗ ಮ ಗ ದಾ ದ.

(೧೦) ಮೂರ್ಛನ ಷಡದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ, ಕ್ರಮವಾಗಿ ಆರೋಹಣ ಕ್ರಮ

ದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಸಿ, ದೀರ್ಘ ನಿಷಾದದಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯ ಮಾಡಿ, ತರುವಾಯ ರಿಷಭ

ದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ದೀರ್ಘ ಷಡ್ಡದಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸುವುದು ಮೂರ್ಛನ.
 

ಉದಾ : ಸ ರಿ ಗ ಮ ಪ ದ ನೀ
 

ರಿ ಗ ಮ ಪ ದ ನಿ ಸಾ
 

ಕರ್ಣಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿರುವಂತೆಯೇ ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವು ಬಗೆಯ
 

ಗಮಕಗಳಿವೆ.