karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /263

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
ಶಾರ್ಙ್ಗದೇವನ ಪಂಚದಶ ಗಮಕಗಳು ಈ ರೀತಿಯಿವೆ

ತಸ್ಯ ಭೇದಾನ್ನು ತಿರಿಪಃ ಸ್ಪುರಿತಃ ಕಂಪಿತಸ್ತಧಾ ।

ಲೀನ ಆಂದೋಲಿತವಲೀ ಭಿನ್ನ ಕುರುಲಾಹತಾಃ ॥

ಉಲ್ಲಾಸಿತಃ ಪ್ಲಾವಿತಶ್ಚ ಗುಂಫಿತೋ ಮುದ್ರಿತಸ್ತಥಾ ।

ನಾಮಿತೋ ಮಿಶ್ರಿತಃ ಪಂಚದಶೀತಿ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಃ ॥

(೧) ತಿರಿಪ (ತೀಟಕಂಪನ)
 

ಅಲ್ಪ ಸ ಡಮರೋರ್ಧ್ವಾನೇಯಃ ಕಂಪನಾ ತದ್ವದ್ರಮಣೀಯಃ ।

ದ್ರುತಸ್ಯ ಚತುರ್ಧಾಂಶ ವೇಗೇನಯಃ ಸ್ವರಸ್ಯಕಂಪಃ ॥

ತಿರಿಪ ಎಂಬುದನ್ನು ಹಿಲ್ಲೋಲ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ದ್ರುತಕಾಲ

ಪ್ರಮಾಣದ ಈ ಭಾಗದ ಸ್ವರಕಂಪನಕ್ಕೆ ತಿರಿಪ ಎಂದು ಹೆಸರು. ಒಂದು ಸ್ವರವನ್ನು

ಅರ್ಧಾಕ್ಷರಕಾಲ ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಎಳೆದು ಮುಂದಿರುವ ಸ್ವರದ ಛಾಯೆಯು

ಬರುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು. ಇದು ಸಣ್ಣ ಡಮರುವಿನ ಧ್ವನಿಯ ಕಂಪನದಂತೆ

ರಮಣೀಯದಾಗಿರುತ್ತದೆ.
 
ಅ
 

(೨) ಸ್ಟುತ (ಮಿಳಿತ)
 
೨೭
 

ಮೃತಸ್ಯ ತೃತೀಯ ಭಾಗ ಸಮ್ಮಿತೋಯದಿವೇಗಃ

ಸ್ವರವೇಗಃ ಸ್ವರಕಂಪೋ ಭವತಿ !
 

ಈ ಗಮಕವನ್ನು ಗಿಕ್ಕಿರಿ ಎಂದೂ ಹೇಳುವುದುಂಟು. ದ್ರುತದ : ಭಾಗದಷ್ಟು

ಮಾತ್ರಾಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸ್ವರವನ್ನು ಕಂಪಿಸುವುದು ಸ್ಪುರಿತ. ಜಂಟಿ ಸ್ವರ ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ

ಸ್ವರಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇರುವ ಇತರ ಸ್ವರಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಕೇಳಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಸ್ವರ

ಜೋಡಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ದ್ವಿತೀಯ ಸ್ವರವು ಒತ್ತಲ್ಪಟ್ಟು ನುಡಿಯುತ್ತದೆ. ಸ ಸ, ರಿ ರಿ

ಆರೋಹಣ ಅವರೋಹಣ ಜಂಟಿ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿನ

ಸ್ವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಂಪಿಸಿ ಮೇಲಿನ ಸ್ವರಗಳ ಛಾಯೆಯು ಬರುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು.

(೩) ಕಂಪಿತ (ಕಂಪನ)-ಇದು ದೀರ್ಘಕಂಪನ. ಇದಕ್ಕೆ ಖಟಕವೆಂದೂ
 
ಮೊದಲಾದ
 

ಹೆಸರು. ದ್ರುತದ ' ಭಾಗದಷ್ಟು ವೇಗದಿಂದ ಸ್ವರವನ್ನು ಕಂಪಿಸುವುದು ಕಂಪಿತ.

ಒಂದು ಸ್ವರವನ್ನು ಒಂದಕ್ಷರಕಾಲ ಕಂಪಿಸಿ ಅದರ ಮೇಲಿನ ಸ್ವರದ ಛಾಯೆ

ಬರುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು.
 

(೪) ಲೀನ (ಮಿಳಿತ)-

ದ್ರುತಮಾನೇನ ಸ್ವರಾಣಾಂ ಕಂಪಃ ।
 

ಒಂದು ಸ್ವರದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಅಕ್ಷರಕಾಲ ನಿಂತು ಕಂಪಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಮೇಲಿನ ಸ್ವರಗಳ ಛಾಯೆ

ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಅವುಗಳ ನಾದದಲ್ಲಿ ಲಯವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಲೀನ.

ಒಂದು ದ್ರುತಪ್ರಮಾಣ ವೇಗದಿಂದ ಕಂಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಲೀನವೆಂದು ಶಾರ್ಙ್ಗದೇವನ