karṇāṭaka-saṅgīta-śabda-kośa /121

ಸಂಗೀತ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಕೋಶ
 
ಸ ಗ ಮ ದ ನಿ ಸ
 

ಸ ನಿ ದ ಮ ಗ ಸ
 
೧೦ಟ
 

 
ಅಂಚಿತ-
(೧) ಭರತನಾಟ್ಯದ ಗ್ರೀವಾ ಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಧ.

ತಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದ ಕತ್ತು.

ಮುಖ ತೋರದಿರುವುದು, ಅಹಿತ,

ನಡೆ ಮುಂತಾದುವನ್ನು ತೋರಲು ವಿನಿಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆ.

(೨) ಅಭಿನಯದರ್ಪಣವೆಂಬ ನಂದಿಕೇಶ್ವರನ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವ ೯

ಶಿರೋಭೇದಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಿಧ. ಎರಡು ಪಕ್ಕಗಳಿಗೂ ಶಿರಸ್ಸನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪವಾಗಿ

ಬಗ್ಗಿಸುವುದು ಅಂಚಿತ ಶಿರಸ್ಸು, ದುಶ್ಚಿಂತೆ, ಮೋಹ, ಮೂರ್ಛಯೇ ಮೊದಲಾದ

ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಶಿರವು ವಿನಿಯೋಗವಾಗುವುದು.
 

 
ಅಂಜನಗೀತ -
ಕಥಾಕಾಲಕ್ಷೇಪಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ
 

ಗೀತ.
 

 
ಅಂಜನಾವತಿ-
ಈ ರಾಗವು ೪೩ನೆಯ ಮೇಳಕರ್ತ ಗವಾಂಬೋಧಿಯ

ಒಂದು ಜನ್ಯರಾಗ
 

ಸ ರಿ ಗ ಮ ಪ ದ ಸ

ಸ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ
 

 
ಅಂಜಲಿಹಸ್ತ-
ಭರತನಾಟ್ಯದ ಒಂದು ಹಸ್ತಭೇದ. ಎರಡು ಪತಾಕ

ಹಸ್ತಗಳ ಅಂಗೈಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಹಿಡಿಯುವುದು ಅಂಜಲಿಹಸ್ತ. ದೇವತೆಗಳು,

ಗುರು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಲು ಈ ಹಸ್ತ ವಿನಿಯೋಗವಾಗುವುದು.

 
ಅಂಜಿ-
ಕುರವಂಜಿ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ನಾಟ್ಯದ ಪಾದ ವಿನ್ಯಾಸ.
ಅಂಫಿ-
 
ಅಂಘ್ರಿ
ಮತಂಗ ವಿರಚಿತ ಬೃಹದೇಶೀ ಎಂಬ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾಗಿರುವ
 
ಒಂದು ರಾಗದ ಹೆಸರು.
 
ಅಂತರ-
 
ಅಂತರ
ದೂರ, ವ್ಯತ್ಯಾಸ, ವಿರಾಮ.
 

 
ಅಂತರಾ-
(೧ ) ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಸಂಗೀತದ ರಾಗದ ಎರಡನೆಯ ಭಾಗ,

(೨) ಭರತನು ಹೇಳಿರುವ ಗಾಂಧಾರದ ವಿಕೃತ ರೂಪ.

 
ಅಂತರ ಮತ್ತು ಕಾಕಲಿ-
ಸಾಮಗಾನದ ಸ್ವರಸಪ್ತಕಗಳು ತಿಳಿದನಂತರ

ಇವೆರಡು ಸ್ವರಗಳ ಪರಿಚಯ ಉಂಟಾಯಿತು. ಇವು ಷಡ್ಡ ಗ್ರಾಮರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪ

ಪ್ರಯೋಗಗಳಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇವುಗಳನ್ನು ಭರತನು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.

ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಈಗಿನ ಆನಂದ ಭೈರವಿ ಮುಂತಾದ ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು
 

 
ಅಂತರಗಾಂಧಾರ -
ಇದು ಗಾಂಧಾರದ ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪದ ಸ್ವರ,

 
ಅಂತರಕ್ರೀಡ -
ಇದು ೧೦೮ ತಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಗೆಯ ತಾಳ, ಮೂರು

ಮತ್ತು ಒಂದು ಅನುದ್ರುತ ಇದರ ಅಂಗಗಳು. ಇದರ ಒಂದಾ
 

ದ್ರುತಗಳು
ವರ್ತಕ್ಕೆ ೭ ಅಕ್ಷರಕಾಲ.