2023-02-19 13:58:54 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
कामसूत्रम् ।
५ आदितोऽध्यायः]
उत्तमवर्णाखिति क्षत्रियेण ब्राह्मण्याम्, वैश्येन ब्राह्मणीक्षत्रिययोः,
शुद्रेण ब्राह्मणीक्षत्रियावैश्यास्वनन्यपूर्वाखपि प्रयुज्यमानः । परपरि-
गृहीतासु चान्योढासु सवर्णास्वपि कामो विपरीतः, न पुत्रीयः, न
यशस्यः, न लौकिकश्च । एवंविधः सुखार्थोऽपि न । परपरिगृहीताखे-
कान्तेन धर्मविरोधित्वात् । अवरवर्णास्विति ब्राह्मणस्यावरवर्णाः क्षत्रिया-
वैश्याशूद्राः । क्षत्रियस्य वैश्याशूद्वे । वैश्यस्य शूद्रा । शुद्ध एकजातिः ।
तेस्य खजात्यपेक्षयावरवर्णाः । तत्रापि यद्यनिरवसिताः । पौत्रादबहि-
ष्कृता इत्यर्थः । सन्त्येव हि काश्चित्क्षत्रियादयो याभिर्भुक्तं पात्रं न सं-
स्कारमात्रेण शुद्धयति । ता एवंविधा बायाः । तथा चोक्तम् – 'शूदैव
मार्या शुद्धस्य सा च खा च विशः स्मृते । ते च खा चैव राज्ञश्च ताश्च
खा चाग्रजन्मनः ॥' इति । तासु च बाह्यास्वपि । पुनर्भूष्विति या अन्य
पूर्वाः क्षतयोनयो विधवा इन्द्रियदौर्बल्यादन्यस्य पुनर्भवन्ति तालु स्वीकृ-
तासु वेश्यासु च सामान्यस्त्रीषु प्रयुज्यमानो न शिष्टो न विहितः, तत्र सवर्णा-
मपरिगृह्य तत्परिग्रहस्यानभिहितत्वात्, पॅरिगृह्यापि न प्रतिषिद्धत्वात्
परिगृह्याप्रतिषिद्धः। सुखाधिकृता तदानीं सुखार्थैव प्रवृत्तिः, न पुत्रार्था ।
तत्रावरवर्णास्तदा तासु ये पुत्रा न तेषामौरसत्वम् । पुत्रकार्याकरणात् ।
पुनर्भूसु वेश्यासु च पुत्राशैव नास्तीति द्विविधं फलम् ।
तत्र नायिकास्तिस्रः कन्या पुनर्भूर्वेश्या च । इति ॥
तत्र तस्मिन्फलविभागे तिस्रो नायिकाः – कन्या, पुनर्भूः, वेश्या
चेति । तत्र कन्या द्विविधा - पुत्रफला, सुखफला चेति । पूर्वा सवर्णा
श्रेष्ठा । द्वितीयाघमवर्णा न्यूना । तस्या अपि न्यूना पुनर्भूः । स्वीकारे
ऽप्यन्यपूर्वत्वात् । अस्या वृत्तं भार्याधिकारिके वक्ष्यति । या त्वक्षतयोनिः
पुनरुह्यते सान्यांश एव । यथोक्तम् – 'पुनरक्षतयोनित्वादुते या यथा-
६२
१. 'अपि सुखार्थेन' पा०.
पा. ४. 'नाशुचिवायाखपि';
न' पा०. ६. 'सुखार्थत्वात्'
९. 'पूर्वकत्वात्' पा०.
२. 'तत्र' पा०. ३. 'पुत्रोत्पत्त्या बहिष्कृताः'
'तासु च वाह्येष्वपि' पा०. ५. 'परिग्रहोऽपि
पा०. ७. 'पुत्रार्यैव' पा०. ८. 'आसु' पा०.
५ आदितोऽध्यायः]
उत्तमवर्णाखिति क्षत्रियेण ब्राह्मण्याम्, वैश्येन ब्राह्मणीक्षत्रिययोः,
शुद्रेण ब्राह्मणीक्षत्रियावैश्यास्वनन्यपूर्वाखपि प्रयुज्यमानः । परपरि-
गृहीतासु चान्योढासु सवर्णास्वपि कामो विपरीतः, न पुत्रीयः, न
यशस्यः, न लौकिकश्च । एवंविधः सुखार्थोऽपि न । परपरिगृहीताखे-
कान्तेन धर्मविरोधित्वात् । अवरवर्णास्विति ब्राह्मणस्यावरवर्णाः क्षत्रिया-
वैश्याशूद्राः । क्षत्रियस्य वैश्याशूद्वे । वैश्यस्य शूद्रा । शुद्ध एकजातिः ।
तेस्य खजात्यपेक्षयावरवर्णाः । तत्रापि यद्यनिरवसिताः । पौत्रादबहि-
ष्कृता इत्यर्थः । सन्त्येव हि काश्चित्क्षत्रियादयो याभिर्भुक्तं पात्रं न सं-
स्कारमात्रेण शुद्धयति । ता एवंविधा बायाः । तथा चोक्तम् – 'शूदैव
मार्या शुद्धस्य सा च खा च विशः स्मृते । ते च खा चैव राज्ञश्च ताश्च
खा चाग्रजन्मनः ॥' इति । तासु च बाह्यास्वपि । पुनर्भूष्विति या अन्य
पूर्वाः क्षतयोनयो विधवा इन्द्रियदौर्बल्यादन्यस्य पुनर्भवन्ति तालु स्वीकृ-
तासु वेश्यासु च सामान्यस्त्रीषु प्रयुज्यमानो न शिष्टो न विहितः, तत्र सवर्णा-
मपरिगृह्य तत्परिग्रहस्यानभिहितत्वात्, पॅरिगृह्यापि न प्रतिषिद्धत्वात्
परिगृह्याप्रतिषिद्धः। सुखाधिकृता तदानीं सुखार्थैव प्रवृत्तिः, न पुत्रार्था ।
तत्रावरवर्णास्तदा तासु ये पुत्रा न तेषामौरसत्वम् । पुत्रकार्याकरणात् ।
पुनर्भूसु वेश्यासु च पुत्राशैव नास्तीति द्विविधं फलम् ।
तत्र नायिकास्तिस्रः कन्या पुनर्भूर्वेश्या च । इति ॥
तत्र तस्मिन्फलविभागे तिस्रो नायिकाः – कन्या, पुनर्भूः, वेश्या
चेति । तत्र कन्या द्विविधा - पुत्रफला, सुखफला चेति । पूर्वा सवर्णा
श्रेष्ठा । द्वितीयाघमवर्णा न्यूना । तस्या अपि न्यूना पुनर्भूः । स्वीकारे
ऽप्यन्यपूर्वत्वात् । अस्या वृत्तं भार्याधिकारिके वक्ष्यति । या त्वक्षतयोनिः
पुनरुह्यते सान्यांश एव । यथोक्तम् – 'पुनरक्षतयोनित्वादुते या यथा-
६२
१. 'अपि सुखार्थेन' पा०.
पा. ४. 'नाशुचिवायाखपि';
न' पा०. ६. 'सुखार्थत्वात्'
९. 'पूर्वकत्वात्' पा०.
२. 'तत्र' पा०. ३. 'पुत्रोत्पत्त्या बहिष्कृताः'
'तासु च वाह्येष्वपि' पा०. ५. 'परिग्रहोऽपि
पा०. ७. 'पुत्रार्यैव' पा०. ८. 'आसु' पा०.