2023-02-19 13:58:52 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
४ अध्याय:]
१ साधारणमधिकरणम् ।
१९
स्याताम् । चतुर्थकमिति । त्रिः पक्षस्य चे श्मथुनखरूपाणि वर्धयेदित्य-
यमागमः । अत्र केपांचिन्नागरकाणामुपायभेढात्कालभेदः । तत्रायुष्यं
मधुकर्म सुरेण तच्चतुर्थेऽह्रि स्यात् । दिनत्रयान्तरितमित्यर्थः । कर्तर्या
तु वैपनमेव स्यात् । प्रत्यायुष्यमिति । यद्रुये क्षुरेण कर्म तत्पञ्चमेऽहनि ।
यत्तु लोम्नामुत्पाटनेन तद्दशमे स्यादित्याह-दशमकं वेति । तत्र लोम्ना
चिरेणोद्गमनात् । तथा चोक्तम् – 'आयुष्यं तच्चतुर्थेऽहि याद्यत्तु क्षुर-
कर्मणा । प्रेत्यायुष्यं यदुद्धाराल्लोम्नां तद्दगमेऽहनि ॥" इति । एवमर्थ च
सामान्येन त्रिः पक्षस्यालंकारकर्मेति नोक्तम् । अहीनमिति । स्नानादिप-
चकमविकलं स्यादित्यर्थः । सातत्यादिति । सर्वदा कंक्षा विवर्त्य स्थात-
व्यम् । यदा तत्किंचित्कुर्यात्स्यात्तदा संश्लेषान्नियतमस्याः स्वेदः । तं सं-
ततं कर्पटेनापनुदेत् । अन्यथा वैगन्ध्यमवैदग्धं च जनयेत् । पूर्वाहापरा-
हृयोरिति । दिनं रात्रिमष्टधा विभज्य पूर्वाह्णे त्रिभिर्भागेः कार्याण्यनुति-
ठेत् । चतुर्थे स्नानादिकं कृत्वा भुञ्जीत । अपराहे च पश्चिमे भागे बलाधा-
नाथै पुनर्भुजीते त्याचार्याणां मतमनुक्तमपि ज्ञेयम् । मतान्तरोपन्यासात् ।
सायमिति । पूर्वाह्ने प्रदोषे च चारायणस्य मतम् । न तथापराहे द्वितीयमो-
जनं बलमाघत्ते यथा रौँत्रिरिति (रात्राविति ) । तथा चोक्तम् – 'अजीर्णे
भोजनं यच्च यच्च जीर्णे न भुज्यते । रात्रौ न भुज्यते यच्च तेन जीर्य-
न्ति मानवाः ॥' भोजनानन्तरमिति । पूर्वाह्न भोजनानन्तरं शुकसारिका-
प्रलापनादयो दिवाशयनान्ता व्यापाराः स्युः । तेषामयमेव कालः । ता-
स्ताश्चेति या याः प्रहेलिकाप्रतिमालादिभिः क्रीडा उक्ता । पीठमर्दाढ़ी-
न्वक्ष्यति । तेष्वायत्ता व्यापाराः संधिविग्रहादयः । दिवाशय्यति । दि-
वाशयनमधर्मोऽपि ग्रीष्म एव क्षयकाले शरीरपुष्टचर्थमनुज्ञातम् । शरीर-
स्य धर्मधारणत्वात् । गृहीतप्रसाधनस्येति । प्रस्तुतव्यापारमुपसंहृत्य गृही-
-
१. 'च' इति पुस्तकान्तरे नास्ति. २. 'यक्षुरेण'; 'चक्षुरेण' पा० . . 'मरम्'
पा०. ४. 'प्रत्यायुष्य तम्घतुर्थेऽमि त्वायत्तु क्षुरर्मेति चोकम् पा०. ५. 'मिनल'
पा०. ६. 'यदेतत्' पा०. ७ सर्वेषु पुस्तकेष्वेषमेव पाट ८. महापारि
नत.' पा●●
का० ७
1
१ साधारणमधिकरणम् ।
१९
स्याताम् । चतुर्थकमिति । त्रिः पक्षस्य चे श्मथुनखरूपाणि वर्धयेदित्य-
यमागमः । अत्र केपांचिन्नागरकाणामुपायभेढात्कालभेदः । तत्रायुष्यं
मधुकर्म सुरेण तच्चतुर्थेऽह्रि स्यात् । दिनत्रयान्तरितमित्यर्थः । कर्तर्या
तु वैपनमेव स्यात् । प्रत्यायुष्यमिति । यद्रुये क्षुरेण कर्म तत्पञ्चमेऽहनि ।
यत्तु लोम्नामुत्पाटनेन तद्दशमे स्यादित्याह-दशमकं वेति । तत्र लोम्ना
चिरेणोद्गमनात् । तथा चोक्तम् – 'आयुष्यं तच्चतुर्थेऽहि याद्यत्तु क्षुर-
कर्मणा । प्रेत्यायुष्यं यदुद्धाराल्लोम्नां तद्दगमेऽहनि ॥" इति । एवमर्थ च
सामान्येन त्रिः पक्षस्यालंकारकर्मेति नोक्तम् । अहीनमिति । स्नानादिप-
चकमविकलं स्यादित्यर्थः । सातत्यादिति । सर्वदा कंक्षा विवर्त्य स्थात-
व्यम् । यदा तत्किंचित्कुर्यात्स्यात्तदा संश्लेषान्नियतमस्याः स्वेदः । तं सं-
ततं कर्पटेनापनुदेत् । अन्यथा वैगन्ध्यमवैदग्धं च जनयेत् । पूर्वाहापरा-
हृयोरिति । दिनं रात्रिमष्टधा विभज्य पूर्वाह्णे त्रिभिर्भागेः कार्याण्यनुति-
ठेत् । चतुर्थे स्नानादिकं कृत्वा भुञ्जीत । अपराहे च पश्चिमे भागे बलाधा-
नाथै पुनर्भुजीते त्याचार्याणां मतमनुक्तमपि ज्ञेयम् । मतान्तरोपन्यासात् ।
सायमिति । पूर्वाह्ने प्रदोषे च चारायणस्य मतम् । न तथापराहे द्वितीयमो-
जनं बलमाघत्ते यथा रौँत्रिरिति (रात्राविति ) । तथा चोक्तम् – 'अजीर्णे
भोजनं यच्च यच्च जीर्णे न भुज्यते । रात्रौ न भुज्यते यच्च तेन जीर्य-
न्ति मानवाः ॥' भोजनानन्तरमिति । पूर्वाह्न भोजनानन्तरं शुकसारिका-
प्रलापनादयो दिवाशयनान्ता व्यापाराः स्युः । तेषामयमेव कालः । ता-
स्ताश्चेति या याः प्रहेलिकाप्रतिमालादिभिः क्रीडा उक्ता । पीठमर्दाढ़ी-
न्वक्ष्यति । तेष्वायत्ता व्यापाराः संधिविग्रहादयः । दिवाशय्यति । दि-
वाशयनमधर्मोऽपि ग्रीष्म एव क्षयकाले शरीरपुष्टचर्थमनुज्ञातम् । शरीर-
स्य धर्मधारणत्वात् । गृहीतप्रसाधनस्येति । प्रस्तुतव्यापारमुपसंहृत्य गृही-
-
१. 'च' इति पुस्तकान्तरे नास्ति. २. 'यक्षुरेण'; 'चक्षुरेण' पा० . . 'मरम्'
पा०. ४. 'प्रत्यायुष्य तम्घतुर्थेऽमि त्वायत्तु क्षुरर्मेति चोकम् पा०. ५. 'मिनल'
पा०. ६. 'यदेतत्' पा०. ७ सर्वेषु पुस्तकेष्वेषमेव पाट ८. महापारि
नत.' पा●●
का० ७
1