2023-02-19 13:58:49 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
३२
कामसूत्रम् ।
३ आदितोऽध्यायः ]
युद्धम् रुतम्, गतम्, नृत्तं चेति । श
9
पञ्च-उपस्थानविधिः,
यनोपचारिकाः षोडश । तद्यथा – पुरुषस्य भावग्रहणम्, स्वरागप्रका-
शनम्, प्रत्यङ्गदानम्, नखदन्तयोर्विचारौ, नीबीसंसनम्, गुह्यस्य
संस्पर्शनानुलोम्यम्, परमार्थकौशलम्, हर्षणम्, समानार्थताकृतार्थता,
अनुप्रोत्साहनम्, मृदुक्रोधप्रवर्तनम्, सम्यकोषनिवर्तनम्, क्रुद्धप्रसादनम्,
सुप्तपरित्यागः, चरमस्खापविधिः गुह्यगूहनमिति । चतत्र उत्तर-
कलः । तद्यथा-साश्रुपातं रमणाय शापनम्, स्वशपथक्रिया, प्रस्थिता-
नुगमनम्, पुनः पुनर्निरीक्षणं च । इति चतुःषष्टिर्मूलकलाः । आस्वेवान्तर-
निविष्टानामन्तरकलानामष्टादशाधिकानि पञ्चशतान्युक्तानि । तत्र कर्मद्यूता-
श्रयाः प्रायश आबालं गच्छन्ति । ता एवान्यथा विभज्य चतुःषष्टिर-
त्रोक्ता । यास्तु शयनोपचारिका उत्तरकलाब्ध ताः प्रायशस्तंन्त्रस्याङ्गतां
प्रतिपद्यन्ते । इति पाञ्चालिक्यामेव चतुःषष्ट्यामन्तरकला वेदितव्याः ।
ताश्च यथाप्रस्तावं वक्ष्यन्ते ।
तत्राप्यौपॅयिकीं चतुःषष्टिमाह -
गीतेम्, वाद्यम्, नृत्यम्, आलेख्यम्, विशेषकच्छेद्यम्, तण्डु-
लकुसुमवॅलिविकाराः, पुष्पास्तरणम्, दशनवसनाङ्गरागंः, मणि-
भूमिकाकर्म, शयनरचनम्, उदकवाद्यम्, उदकाघातः, चि-
त्राश्च योगा, माल्यग्रथनविकल्पाः, शेखरैकापीडयोजनम्,
नेपथ्यमयोगाः, कर्णपत्रभङ्गाः, गन्धयुक्तिः, भूषणंयोजनम्,
·
- १. 'प्रदर्शनम्'; 'प्रमर्दनम्' पा०. २. 'सुप्तापरित्यागः'; 'शय्यापरित्यागः' पा०.
३. 'तत्तस्य' पा०. ४. 'औपकीम्' पा०. ५. 'तद्यथा-गीतम्' पा० ६. पुस्त-
कान्तरे 'वाद्यम्' इत्यस्य स्थाने 'नाट्यम्' इत्यस्ति ७. भास्करनृसिंहशास्त्रिप्रणी-
ताथां वृत्तौ मूलपुस्तकान्तरे च 'नृत्यम्' इत्यस्मादमे 'नाट्यम्' इत्यधिकमस्ति ८ वॄ-
त्तिकारस्तु 'वालिविकाराः' इति पठति व्याख्याति च-तण्डुलाब कुसुमानि च,
तैर्वालिविकाराः कर्णभूषाविशेषरचनाः' इति ९. 'पुष्पास्तरकः' पा० १०. 'रागाः'
पा०. ११. 'उदकघातः' पा०. १२. 'चित्रा योगाः' पा०. १३. 'शेखरापीड-
योजना'; 'शेखरापीडयोजनम्' पा०. १४. 'संप्रयोगाः'; 'योगा:' पा०.
S
कामसूत्रम् ।
३ आदितोऽध्यायः ]
युद्धम् रुतम्, गतम्, नृत्तं चेति । श
9
पञ्च-उपस्थानविधिः,
यनोपचारिकाः षोडश । तद्यथा – पुरुषस्य भावग्रहणम्, स्वरागप्रका-
शनम्, प्रत्यङ्गदानम्, नखदन्तयोर्विचारौ, नीबीसंसनम्, गुह्यस्य
संस्पर्शनानुलोम्यम्, परमार्थकौशलम्, हर्षणम्, समानार्थताकृतार्थता,
अनुप्रोत्साहनम्, मृदुक्रोधप्रवर्तनम्, सम्यकोषनिवर्तनम्, क्रुद्धप्रसादनम्,
सुप्तपरित्यागः, चरमस्खापविधिः गुह्यगूहनमिति । चतत्र उत्तर-
कलः । तद्यथा-साश्रुपातं रमणाय शापनम्, स्वशपथक्रिया, प्रस्थिता-
नुगमनम्, पुनः पुनर्निरीक्षणं च । इति चतुःषष्टिर्मूलकलाः । आस्वेवान्तर-
निविष्टानामन्तरकलानामष्टादशाधिकानि पञ्चशतान्युक्तानि । तत्र कर्मद्यूता-
श्रयाः प्रायश आबालं गच्छन्ति । ता एवान्यथा विभज्य चतुःषष्टिर-
त्रोक्ता । यास्तु शयनोपचारिका उत्तरकलाब्ध ताः प्रायशस्तंन्त्रस्याङ्गतां
प्रतिपद्यन्ते । इति पाञ्चालिक्यामेव चतुःषष्ट्यामन्तरकला वेदितव्याः ।
ताश्च यथाप्रस्तावं वक्ष्यन्ते ।
तत्राप्यौपॅयिकीं चतुःषष्टिमाह -
गीतेम्, वाद्यम्, नृत्यम्, आलेख्यम्, विशेषकच्छेद्यम्, तण्डु-
लकुसुमवॅलिविकाराः, पुष्पास्तरणम्, दशनवसनाङ्गरागंः, मणि-
भूमिकाकर्म, शयनरचनम्, उदकवाद्यम्, उदकाघातः, चि-
त्राश्च योगा, माल्यग्रथनविकल्पाः, शेखरैकापीडयोजनम्,
नेपथ्यमयोगाः, कर्णपत्रभङ्गाः, गन्धयुक्तिः, भूषणंयोजनम्,
·
- १. 'प्रदर्शनम्'; 'प्रमर्दनम्' पा०. २. 'सुप्तापरित्यागः'; 'शय्यापरित्यागः' पा०.
३. 'तत्तस्य' पा०. ४. 'औपकीम्' पा०. ५. 'तद्यथा-गीतम्' पा० ६. पुस्त-
कान्तरे 'वाद्यम्' इत्यस्य स्थाने 'नाट्यम्' इत्यस्ति ७. भास्करनृसिंहशास्त्रिप्रणी-
ताथां वृत्तौ मूलपुस्तकान्तरे च 'नृत्यम्' इत्यस्मादमे 'नाट्यम्' इत्यधिकमस्ति ८ वॄ-
त्तिकारस्तु 'वालिविकाराः' इति पठति व्याख्याति च-तण्डुलाब कुसुमानि च,
तैर्वालिविकाराः कर्णभूषाविशेषरचनाः' इति ९. 'पुष्पास्तरकः' पा० १०. 'रागाः'
पा०. ११. 'उदकघातः' पा०. १२. 'चित्रा योगाः' पा०. १३. 'शेखरापीड-
योजना'; 'शेखरापीडयोजनम्' पा०. १४. 'संप्रयोगाः'; 'योगा:' पा०.
S