2023-02-19 13:59:11 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
८ अध्यायः]
२ सांप्रयोगिकमधिकरणम् ।
१९६१
उपसृप्यमाणाया भावस्य तिस्रोऽवस्थाः – प्राप्तः, प्रत्यासन्नः, संधुक्ष्य-
माणश्चेति । त्रेयाणां लक्षणमाह -
गात्राणां स्त्रसनं नेत्रनिमीलनं व्रीडानाशः समधिका च रति-
योजनेति स्त्रीणां भावलक्षणम् ॥
तत्र गात्रावसादो नेत्रनिमीलनं च प्राप्तस्य लिङ्गम् । त्रीडानाशो लजा-
निवृत्तिः । रतियोजनेति रत्यर्थ योजना । यन्त्रयोजनेत्यर्थः । सा खजध-
नस्य नायकजघनेनात्यन्तलग्नात्समधिकेति प्रत्यासन्नत्य । भावलक्षणमिति
प्राप्तप्रत्यासन्नस्येत्यर्थः ।
संधुक्ष्यमाणस्येत्याह-
स्तौ विधुनोति वियति दशत्युत्यातुं न ददाति पादेनाइन्ति
रतावमाने च पुरुपातिवर्तिनी ॥
हस्ताविति । विधुनोति कम्पयति । उत्थातुं न ददाति यन्त्रयोगात् ।
पुरुषातिवर्तिनीति । पुरुषस्य रतिप्राप्तौ तमतिक्रम्य स्वजघनव्यापारेण
वर्तत इत्यर्थः ।
तस्याः प्राग्यन्त्रयोगात्करेण संवाधं गज इव क्षोभयेत् । आ मृ-
दुभावात् । ततो यन्त्रयोजनम् ॥
तस्याश्चेष्टितमीदृशं बुद्ध्वा यज्रयोगात्मग्वत्स्वयं रतमँधिगम्य पश्चात्त-
दानीमस्या रतं विच्छिन्नरसं स्यात् । तञ्चतुर्विघम् । यथोक्तम् – 'अन्तः
पद्मदलस्पर्श गुटिकावच योषितः । वॅलिभं च वराङ्गं स्यागोजिहाकर्कशं
तथा ॥" इति । तत्राद्यं त्यक्त्वा शेषं कण्डूति हलत्वात्करेण क्षोभयेत् ।
आ मृदुभावादिति । यावन्मृदुतां गतम् । ततो यन्त्रयोजनम् । मृदुभूते
हि तस्मिन्नुपसृप्यमाणा द्रुतं रतिमधिगच्छति । गज इवेति करौपम्यार्थम् ।
गजाकारेणेत्यर्थः । तथा चोक्तम् – 'अनामिकाप्रदेशिन्यौ लिप्टाग्रे
१. 'रागस्य'. २. 'यत्राणाम् ' . ३. 'सखता नेत्रयोः' ४. 'हस्ती धुनोति
कम्पते दशति खिद्यति खिद्यते-पुरुपातिवर्तिनी स्यादिति अनधिगतभावलक्षणम्'.
५. 'संक्षोभयेत्'. ६ 'प्राकू'. ७. 'अधिगम्य' इत्यत्र किमपि त्रुटित भाति ८. 'वलिन
च'. ९. 'विषयत्वात्. १०. 'क्रोरूपस्यायें',
का० २१
२ सांप्रयोगिकमधिकरणम् ।
१९६१
उपसृप्यमाणाया भावस्य तिस्रोऽवस्थाः – प्राप्तः, प्रत्यासन्नः, संधुक्ष्य-
माणश्चेति । त्रेयाणां लक्षणमाह -
गात्राणां स्त्रसनं नेत्रनिमीलनं व्रीडानाशः समधिका च रति-
योजनेति स्त्रीणां भावलक्षणम् ॥
तत्र गात्रावसादो नेत्रनिमीलनं च प्राप्तस्य लिङ्गम् । त्रीडानाशो लजा-
निवृत्तिः । रतियोजनेति रत्यर्थ योजना । यन्त्रयोजनेत्यर्थः । सा खजध-
नस्य नायकजघनेनात्यन्तलग्नात्समधिकेति प्रत्यासन्नत्य । भावलक्षणमिति
प्राप्तप्रत्यासन्नस्येत्यर्थः ।
संधुक्ष्यमाणस्येत्याह-
स्तौ विधुनोति वियति दशत्युत्यातुं न ददाति पादेनाइन्ति
रतावमाने च पुरुपातिवर्तिनी ॥
हस्ताविति । विधुनोति कम्पयति । उत्थातुं न ददाति यन्त्रयोगात् ।
पुरुषातिवर्तिनीति । पुरुषस्य रतिप्राप्तौ तमतिक्रम्य स्वजघनव्यापारेण
वर्तत इत्यर्थः ।
तस्याः प्राग्यन्त्रयोगात्करेण संवाधं गज इव क्षोभयेत् । आ मृ-
दुभावात् । ततो यन्त्रयोजनम् ॥
तस्याश्चेष्टितमीदृशं बुद्ध्वा यज्रयोगात्मग्वत्स्वयं रतमँधिगम्य पश्चात्त-
दानीमस्या रतं विच्छिन्नरसं स्यात् । तञ्चतुर्विघम् । यथोक्तम् – 'अन्तः
पद्मदलस्पर्श गुटिकावच योषितः । वॅलिभं च वराङ्गं स्यागोजिहाकर्कशं
तथा ॥" इति । तत्राद्यं त्यक्त्वा शेषं कण्डूति हलत्वात्करेण क्षोभयेत् ।
आ मृदुभावादिति । यावन्मृदुतां गतम् । ततो यन्त्रयोजनम् । मृदुभूते
हि तस्मिन्नुपसृप्यमाणा द्रुतं रतिमधिगच्छति । गज इवेति करौपम्यार्थम् ।
गजाकारेणेत्यर्थः । तथा चोक्तम् – 'अनामिकाप्रदेशिन्यौ लिप्टाग्रे
१. 'रागस्य'. २. 'यत्राणाम् ' . ३. 'सखता नेत्रयोः' ४. 'हस्ती धुनोति
कम्पते दशति खिद्यति खिद्यते-पुरुपातिवर्तिनी स्यादिति अनधिगतभावलक्षणम्'.
५. 'संक्षोभयेत्'. ६ 'प्राकू'. ७. 'अधिगम्य' इत्यत्र किमपि त्रुटित भाति ८. 'वलिन
च'. ९. 'विषयत्वात्. १०. 'क्रोरूपस्यायें',
का० २१