कादम्बरी /716

कपिजलस्य श्वेतकेत्वा दिवृत्तनिवेदनम् ] उत्तरभागः ।
 
६८३
 
खलु शठमतेः सर्व एव दोषः, येन जानताव्प्युत्पत्तिसमय एव वत्सस्य कृते नेदमा [^१]युष्करं
कर्म कर्म [^२]निर्वर्तितम् । अधुना सिद्धप्राय- मेवेदम् । न दुःखासिका भावनीया । मत्पादमूले ताव-
त्स्थीयताम्' इत्येबवमाज्ञापितस्तु तातेन विगतभी [^३]र्व्यज्ञापयम्-
-
 
-
 

 
'तात यदि प्रसादोऽस्ति [^४]ततो यत्रैवासाबुवुत्पन्नस्तत्रैव गमनाया- ज्ञापयतु मां तातः' इत्येवं
विज्ञापितस्तु मया पुनराज्ञापितवान्– 'वत्स, शुकजातावसौ पतितः तद्गत्वापि तमद्य
नैव वेक्त्सि नाप्यसौ स्त्वां वेत्तीति । तत्तिष्ठतु तावत्' इति । अद्य च प्रातरेवाहूय मामा-

ज्ञापितवान्– 'बवत्स कपिञ्जल, महामुनेर्जाबालेराश्रमपदं सुहत्ते प्राप्तः । जन्मान्तरस्मरणं
चास्योपजातम् । तद्गच्छ संप्रति तं द्रष्टुम् । मदीयया चाशिषानुगृह्य वक्तव्योऽसौ – वत्स,

यावदिदं कर्म पॅरिसमाप्यते तावत्वयास्मिन्नेव जाबाले: पादमूले स्थातव्यमिति । अपि च

त्वद्दुःखदुःखिताम्बा ते श्रीरपि तस्मिन्नेव कर्मणि परिचारिका वर्तते । तया तु शिरस्युपा-

प्रायैतदेव पुनःपुनः संविष्टम् । एवमुक्त्वाऽकठोर शिरीषकुसुमशिखा सूक्ष्मामोद्भेदपक्ष्मलानि

गात्राणि पुनःपुनः पाणिना परामृश्यान्तर्हृदयेनादूयत । तथा दूयमानहृदयं च तमवदम्-

--
 

 
जल, स्वदोषस्य निजदूषणस्य शङ्कारेका परित्यज्यतां मुख्यताम् । खल्विति निश्चयेन । शठमतेर्मूर्खबुद्धेर्ममैवा॒यं

दोषः, येन कारणेन जानताप्यवबुध्यतापि मया श्वेतकेतुनोत्पत्तिसमय एव वत्सस्य पुण्डरीकस्य कृत आयुष्करं

दीर्घजीवितकारि कर्म न निर्वर्तितं न कृतम् । अधुना सांप्रतमिदानीमिदं कार्य सिद्धप्रायमेव संजातमेव । अतो

दुःखासिका न भावनीया । मनसि दुःखं नानेयमित्यर्थः । मत्पादमूले मच्चरणतले तावदवस्थीयतामवस्थानं क्रिय-

तामित्येवं तातेनाज्ञापितस्तु कथितस्तु विगतभीरहं व्यज्ञापयं विज्ञप्तिमकरवम् ।
 

 
हे तात हे पितः, यदि प्रसादः प्रसन्नतास्ति ततो यत्रैव यस्मिन्स्थलेऽसौ पुण्डरीक उत्पन्नस्तत्रैव तस्मिन्स्थले

गमनाय मामाज्ञापयत्वाज्ञां ददातु तातः इत्येवं विज्ञापितस्तु मया पुनर्मामित्याज्ञापितवानाज्ञां दत्तवान् । इति-

द्योत्यमाह

- वत्स इति । हे वत्स हे पुत्र हे सूनो शुकजातावसौ पतितस्तस्माद्धेतोर्गत्वापि तत्र तमद्य त्वं

नैव वेत्सि । नाप्यसौ शुकस्त्वां भवन्तं वेत्ति । तावत्सांप्रतं तद्गमनं तिष्ठत्वा स्ताम् । अद्य च प्रातरेव प्रत्यूष एवाहूय

मामाज्ञापितवानाज्ञां दत्तवान् । हे वत्स कपिञ्जल, महामुनेर्जाबालेराश्रमपदं सृहृन्मित्रं ते तव प्राप्तः । अस्य शुकस्य

जन्मान्तरस्य स्मरणं च भवान्तरज्ञानं चोपजातम् । संप्रतीदानीं तद्गच्छ व्रज तं शुकं द्रष्टुं विलोकयितुम् ।

मदीययाशिषाऽऽशीर्वादेनानुगृह्यानुग्रह विषयीकृत्यासौ शुक्र इति वक्तव्यो भणितव्यः । इतिथोत्यमाह-

हे वत्सेति । हे वत्स, यावदिदं पूर्वोक्तं कर्म परिसमाप्यते परिपूर्णक्रियते तावत्कालमस्मिन्नेव जाबालेः पाद-

मूले त्वया स्थातव्यं स्थेयम् । अपि च तव दुःखेन दुःखिता पीडिता ते तवाम्बा माता श्रीरप्येतस्मिन्नेव कर्मणि

परिचारिका सपर्याकारिणी वर्तते । तयाप्यम्बयापि शिरस्युत्तमाङ्गे मस्तक उपाघ्राय चुम्ब्यैतदेव पूर्वोक्तं पुनः-

पुनः संदिष्टं कथितमुक्तम् । इत्येवमुक्त्वा प्रतिपाद्याऽकठोराण्य कठिनानि कोमलानि मृदूनि यानि शिरीषकुसु-

मानि तेषां शिखा तस्याः सूक्ष्मोऽणुरग्रस्य य उद्भेदस्तद्वत्पक्ष्मलानि कोमलानि गात्राणि शरीराणि पुनः पुनः

पाणिना हस्तेन परामृश्य परामर्शनं कृत्वा हृदयेन चेतसादूयताखिद्यत । तथा दूयमानहृदयं खिद्यमानचेतसं च
 

 
COMPEN
 

 
टिप्प० - 1 दुःखपूर्विका मासनक्रिया ( धात्वर्थनिर्देशे ण्वुल ), दुःखेनाऽवस्थानमित्याशयः ।

2 यदा 'अस्मिन्नेव' इति विशेष्यते तर्हि 'पादमूले' इति न युज्यते । अत एव 'आश्रमे' इत्येव पाठो

योग्यः । 3 अनुपपदात् ल्यब् न युज्यते ।
 

 
पाठा० -१ आयुःकामं कर्म. २ निवर्तितम् ३ व्यशपयम् ४ तदा० ५ न परिसमाप्यते ६ आश्रमे.

७ गात्राणि मे.