कादम्बरी /715

६८२
 
कादम्बरी ।
 
[कथायाम्-
मद्विरहदुर्बले वक्षसि निवेश्य चिरमिवान्तःप्रवेशयन्निवालिङ्गनसुखं किल तथा मेऽनुभूय
भूयसा मन्युवेगेनोत्तमाङ्गे कृत्वा मञ्चरणावित-
रवदोदीत् ।
 

 
तथा रुदन्तं [^१]च तं वाड्याङ्मात्रप्रतीकारः पुनरवदम् – 'सखे कपि- ञ्जल, सकलक्केलेशरिभू
तस्य तस्य [^२]पापात्मनो ममेदं [^३]युज्यते यत्त्वया प्रारब्धम् । त्वं पुनर्बालोऽप्यस्पृष्ट ऍ[^४]एवामीभिः संसा-

रबन्धात्मकैर्निर्वाण मार्ग परिपन्थिभिर्दोषैः । तत्कैि [^५]त्किमधुना मूढजनगतेन वर्त्मना । समुपविश्य
तावत्कथय [^६]यथावृत्तं तस्य वार्ताम् । [^७]अपि कुशलं तातस्य ? स्मरति वा माम् ? [^८]दुःखि तो वा
मदीयेन दुःखेन ? महद्वृत्तान्तमाकर्ण्य किमुक्तवान् ? कुपितो न वा' इति । स त्वेवमुक्तो मया
हारीतशिष्योपै [^९]पनीते पल्लवासने समुपविश्याङ्के मां कृत्वा हारीतोपनीतेनाम्भसा प्रक्षालय

मुखमाख्यातवान्
– 'सखे, कुशलं तातस्य । अयं चास्मद्वृत्तान्तः प्रथमतरमेव तातेन दिव्येन
चक्षुषा दृष्ट: । दृष्ट्वा च प्रतिक्रियायै कर्म प्रारब्धम् । समारब्ध एवं कर्मणि तुरगभावाद्विमुक्तो
गतोऽस्मि तातस्य पादमूलम् । गतं च मां दूरत एवोद्वाबाष्पदृष्टिर्विषण्णदीनवदनं भयादनु-
पसर्पन्तमालोक्याहूयाज्ञापितवान्
– 'वत्स कपिञ्जल, परित्यज्यतां स्वदोषशङ्का । ममैवायं
 

 
[ टि ]--प्रवेशयन्निव प्रवेशं कारयन्चैिनिव मे ममालिङ्गनसुखम् । किलेति सत्ये । तथानुभूय साक्षात्कृत्य मन्युः शोकः ।
'मन्युशोकौ तु शुक्स्त्रियाम्' इत्यमरः । भूयसा बहुलेन वेगेन रयेण मञ्च्चरणौ मत्पादौ मदनीङ्घ्री उत्तमानेङ्घे मस्तके
कृत्वा इतरवत्प्राकृतजनवत् । 'इतरः प्राकृतो नीचः' इति हैमः । अरोदीद्रुदनमकार्षीत् । 'विवर्णः पामरो
नीचः प्राकृतश्च पृथग्जनः' इत्यमरः ।
 

 
तथा रुदन्तं च तथा विलपन्तं च वाड्याङ्मात्र एव प्रतीकारः प्रतिक्रिया यस्य सः । पुनरवदमब्रवम् ।
सखे कपिञ्जल, सकलक्लेशेमन समग्रदुःखेन कष्टेन परिभूतस्याभिभूतस्य पराभवितस्य पापात्मनो मे ममेदं
युज्यत इदं घटते यत्त्वया भवता प्रारब्धम् । रुदनमित्यर्थः । त्वं पुनर्बालोऽप्यमीभिः संसारबन्धात्मकैः
संसृतिबन्धस्वरूपै र्निर्वाणमार्गस्य मोक्षमार्गस्य परिपन्थिभिः शत्रुभिर्दोषैर्दूषणैरस्पृष्ट एव । तत्तस्माद्धेतोर्मूढ
जनगतेन मूर्खजना चीर्णेन वर्त्मना मार्गेण रुदनलक्षणेन । अधुना किम् । न किमपीत्यर्थः । उपविश्या-
स्थाय तावत्पूर्वमादौ यथावृत्तं यथोपनतं तथा तस्य वार्ता किंवदन्तीं कथय ब्रूहि । अपि तातस्य पितुः
क् कुशलं कल्याणम् । मां पुण्डरीकं स्मरति स्मृतिगोचरीकरोति न वा । मदीयेन मामकीनेन दुःखेन दुःखितो
वा । मद्वृत्तान्तं मदुदन्तमाकर्ण्य श्रुत्वा किमुक्तवानिकन्किं कथितवान् । कुपितो न वा रोषं गतो न वा इति । स तु
कपिञ्जल एवं मयोक्तः कथितः सन्हारीतस्य शिष्येण विनेयेनोपनीत आनीते समानीते पल्लवासने नवीनपत्र-
विष्टरे समुपविश्य मां वैशंपायनाभिधानं शुकमङ्क उत्सङ्गे कोक्रोडे कृत्वा हारीतोपनीतेन हारीतानीतेनाम्भसा पानी-
येन जलेन मुखं वदनं प्रक्षाल्य प्रक्षालनं कृत्वा धावनं कृत्वाख्यातवान्कथितवान् । किं तदित्याह- सखे

इति । हे सखे पुण्डरीक, तातस्य महाश्वेतकेतोः कुशलं वर्तते । अयं चास्मद्वृत्तान्त एतदुदन्तः प्रथमतरमेवा.
दावेव तातेन जनकेन पित्रा दिव्यचक्षुषा ज्ञाननेत्रेण दृष्टोऽवलोकितो निरीक्षितः । दृष्ट्वा च तत् प्रतिक्रियायै
कर्भ कर्म प्रारब्धं कर्तुमारब्धम् । समारब्धे एव कर्मणि तुरगभावादश्वशापाद्विमुक्तोऽहं तातस्य जनकस्य पादमूलं चर-

णमूलं गतोऽस्मि । गतं च सां दूरत एवोद्वाबाष्पदृष्टिरुद्द्वगताश्रुनयनो भयागीद्भीतेर्विषण्णं विलक्षं दीनं दुःखितं वदनं
मुखं यस्यैवंभूतं मा- [^1]मुप॑पसर्पन्तमागच्छन्तमालोक्य निरीक्ष्याहूयाह्वानं कृत्वाज्ञापि- तवान्कथितवान् । हे वत्स कपि-
टिप्प० -
 
[^1]F. अनुपसर्पन्तम् (न अभिसरन्तम् ) इत्युचितम् ।
 
पाठा० -
 
[^१]G. तु.
[^२]G. मन्दात्मनः .
[^३]G. न युज्यते .
[^४]G. अमीभी रागादिभिः .
[^५]G. अमुना .
[^६]G. यथावृत्तम् .
[^७]G. अयि
.
[^८]G. न दुःखितः .
[^९]G. त्वरितोपनीतेन,
 
·
 
.