कादम्बरी /702

विलासवस्याः शोकः ]
 
उत्तरभागः ।
 
अपि न शृणोषि ? जात, केन रोषितोऽसि ? एषा तोषयामि वत्सं पादयोर्निपत्य । पु
त्र चन्द्रापीड, प्रणम तावत्प्रत्युद्गम्य त्वत्स्नेहादेवा- तिदूरमागतस्यापि पितुः पादौ । कक्व सा गया
ता ते गुरुभक्तिः ? कक्व ते गुणाः ? कक्व स स्नेहः ? कक्व सा धर्मज्ञता ? कक्व तत्पितृपक्षपातित्वम् १ ?
क
क्व सा बन्धुप्रीतिः ? कक्व सा परिजनवत्सलता ? कथमभाग्यै सर्वर्मे सर्व- मेकपद एवोत्सृज्यैवमी-
मौदासीन्यमवलम्ब्याव स्थितोऽसि । अथवा यथा ते सुखं तथा तिष्ठ । वै[^१]वयमुदासीनहृदु-
दयास्त्वयि' इति कृतार्तप्रलापा समुपसृत्य पुनः पुनर्गाढमालिङ्याङ्गानि, शिरः समाधा- घ्राय,
कपोलौ चुम्बित्वा, चन्द्रापीडस्य चरणावुत्तमाङ्गे कृत्वोन्मु- क्तकण्ठमरोदीत् ।
 

 
तथा रुदन्तीं तु तामन्तरित निजपीडस्तारापीडश्चन्द्रा पीडमपरिष्व- ज्यैव सर्वप्रजापीडापड़ -
हरणक्षमाभ्यां [^२]भुजाभ्यामवलम्ब्याब्रवीत् – 'देवि, [^३]यद्यथाऽऽवयोः सुकृतैरें [^४]रपत्यतामुपगतस्तथापि

देवतामूर्तिरेवायमशोचनीयः । त [^५]न्मुच्यतामय मिदानीं [^६]मनुष्यलोकोचितः शोचितव्यवृत्तान्तः ।
ॲमो [^७]अस्मिञ्छोके कृते न किंचिदपि भवति । केवलं गल एव स्फुटति, रटतो न हृदयम् ।
 

 
[ टि ]-- ममुना प्रकारेण विलपन्त्या प्रलपन्त्या अपि न शृणोषि नाकर्णयसि । हे जात, केन रोषितः क्रोधं प्रापितोऽस्य-
सूयां प्रापितोऽसि । एषा विलासवती पादयोश्चरणयोर्निपत्य निपतनं कृत्वा प्रणामं कृत्वा वत्सं पुत्रं तोषयामि
संतोषयामि तुष्टिमुत्पाद- यामि । हे पुत्र हे वत्स हे सूनो चन्द्रापीड, प्रत्युद्गम्य संमुखमागम्या- भिमुखमागत्य
तावदादौ त्वत्स्नेहात्तव प्रेम्णस्त्वत्प्रीतेरेवातिदूर- मागतस्यातिदविष्ठमागतस्य पितुस्तारापीडस्य पादौ चरणीणौ प्रणम

नमस्कुरु । सा ते तव गुरुभक्तिः पितर्याराध्यत्वेन ज्ञानं श्रद्धा वा वासना वा क्व गता कुत्र याता । ते तव गुणा
भवद्गुणाः शौर्यादयः क्व । स प्राक्तनः स्नेहः प्रेम क्व । सानिर्वचनीया वक्तुमशक्या धर्मज्ञता वृषवेत्तृता धर्मज्ञा-
तृतकता क्व । तत्सर्वप्रसिद्धं पितृपक्षपातित्वं क्व जनकमताश्रयित्वं क्व । सा बन्धुप्रीतिः क्व स्वजनेषु स्नेहः क्व स्वज-
नेषु प्रेमक्क क्व । सा परिजने परिच्छदे वत्सलता हितकारिता कक्व । ममाभाग्ययैर्दुर्देवैर्मे ममैकपद एव सर्वमुत्सृज्यैव
त्यक्त्वैव कथमौदा- सीन्यं माध्यस्थ्यमवलम्ब्यालम्बनीकृत्यावस्थितोऽसि अथवेति पक्षान्तरे । यथा ते तव सुखं
तथा तेन प्रकारेण तिष्ठावस्थानं कुरु । वयं तूदासीनमुदासतां गतं हृदयं चेतो येषां ते तथोक्तास्त्वयि
विषये ।
इति कृत आर्तप्रलापो यया सैवंविधा विलासवती समुप- सृत्य समीपे गत्वा पुनः पुनर्वारंवारमङ्गानि हस्तादी नि
गाढं दृढमालिङ्ग्याश्लिष्य शिर उत्तमाङ्गगं समाप्घ्रायाघ्राणं कृत्वा कपोलौ प्रसिद्धौ चुम्बित्वा चुम्बनं कृत्वा चन्द्रापी-
डस्य चरणौ पादावुत्तमाङ्गे शिरसि कृत्वोन्मुक्तकण्ठं यथा स्यात्तथारोदीद्रुदनं चकार ।
 

 
तथा प्रकारेण रुदन्तीं तु तामन्तरिता व्यवहिता निजपीडा [^1]येनेन स एवंभूतस्तारापीडश्चन्द्रापीडमपरिष्वज्यैवा-
नालिङ्गयैव सर्वप्रजायाः समप्ग्रलोकस्य सर्वप्रकृतेः सकलजनस्य पीडार्तिस्तस्या अपहरणे दूरीकरणे क्षमाभ्यां
समर्थाभ्यां भुजाभ्यां बाहुभ्यामवलम्ब्यालम्बनी- कृत्याब्रवीदभ्यधादवोचत् । किं तदित्याह — देवेति । हे देवि,

यदिति हेत्वर्थे । यथा येन [^2]प्रकारेणावयोस्तारापीडविलासवत्योः सुकृतैः पुण्यैरपत्यतां प्रसूतितामुपगतः प्राप्तः ।
'सुकृती पुण्य- वान्धन्यः' इति कोशः । तथाप्ययं देवतामूर्तिरेव देवस्वरूप एवा-शोचनीयो न शोचनीयः शुचं कर्तु-
मयोग्यः । तत्तस्माद्धेतोरिदानीं सांप्रतमयं मुच्यतां त्यज्यताम् मनुष्यलोकस्योचितो योग्यः शोचित- व्यवृत्तान्तः
 
टिप्प० –
 
[^1]F. यस्य, स्त्रांवां पीडामगणयन्नित्यर्थः ।
[^2]F. 'यद्यप्यावयोः सुकृतैरपत्यतामुपगतः' इति पाठो

मनोरमः ।
 
गाठा०—
 
[^१]G. औदासीन्य; अनुदासीन.
[^२]G. दोर्भ्याम् .
[^३]G. यद्यप्यावयोः .
[^४]G. उपगतोऽपत्यताम्.
[^५]G.. तन्मुच्यताम्.
 

[^६]G.
 
६ मनुष्यस्नेहो त्चित शोचितव्य वृत्तान्तस्य; मनुष्यलोकोचितः परिशोचितव्यवृत्तान्तः
[^७ न शोके कृते.