कादम्बरी /695

ययातेस्तारुण्ये एव जरसा भङ्गः । त्रिशङ्कोश्च पितृशापाच्चण्डाल- भावः । श्रूयते च स्वर्गवासी [^२]महाभिषो नाम राजास्मिंल्लोके [^३]शन्तनुरुत्पन्नः । तत्पत्नीत्व [^४]मुपगताया गङ्गायाः शापदो-
षादष्टानामपि वसूनां मनुष्येषूत्पत्तिः । तिष्ठतु तावदन्यः । अयमा- दिदेवो भगवानजः स एव [^५]जमदग्नेरात्मजता [^६]मुपगतः । श्रूयते च पुनश्चतुर्धात्मानं विभज्य राजर्षेर्दशरथस्य तथैव मथुरायां वसुदेवस्य । तन्मनुष्येषु देवतानामुत्पत्तिर्नै [^७]वासंभाविनी । न च पूर्वमनुष्येभ्यो गुणैः परिहीयते देवः । न चापि भगवतः कमलनाभा- दतिरिच्यते चन्द्रमाः । कि [^८]मत्रासंभावनीयम् । अपि च गर्भा- रम्भसंभवे देवेन देव्या वदने विशंश्चन्द्रमा एव दृष्टः, तथा ममापि स्वप्ने पुण्डरीकस्य दर्शनं समुपजातम् । तदुत्पत्तिं प्रति तयोर्नास्त्येव संदेहः । विनष्टयोः शरीरस्याविनाशः [^९]कथम्, कथं वा पुन- र्जीवित [^१०]प्रतिलम्भ इत्यत्राखिललोकप्रत्या [^११]ख्यातप्रभाव- म [^१२]मृतमेवैककारणमावेदितम् । तच्चन्द्रमसि विद्यत इत्येषा- स्त्येव वार्ता । [^१३]तत्सर्वमेतदित्थमेवावगच्छतु देवः । अन्यच्च
[^१४]तादृशाकारकान्तेरखिललोकाह्लादकारिणोऽन्यत्र संभव एव नास्ति । तत्कल्याणैर्नचि [^१५]राच्छापावसाने निर्वर्तित [^१६]गन्धर्वसुतोद्वाहमङ्गलस्य गलन्नयनपयसो वध्वा सह पादयोः
 
[ टि ]-- सया कृत्वा भङ्गो हानिः । त्रिशङ्कोश्च पितृशापाच्चाण्डाल- भावः । श्रूयते चाकर्ण्यते च स्वर्गवासी देवलोकवासी महा
भिषो नाम राजास्मिमिंल्लोक इहलोके शन्तनुर्नाम राजोत्पन्नोऽवतरितोऽव- तारं प्राप्तः । शापदोषाच्छापप्रभावात्तत्पत्नीत्वं
तत्स्त्रीत्वमुपगतायाः प्राप्ताया गङ्गायाः शापदोषादष्टानामष्टसंख्यानामपि वसूनां मनुष्ये- षूत्पत्तिर्जन्म प्रादुर्भावः प्रक-
टीभावः । तिष्ठतु तावदन्यः । अयमादि- देवो भगवानजः स एव जमदग्नेरात्मजतां पुत्रतां पुत्रभावमुपगतः प्राप्तो
जातः । श्रूयते चाकर्ण्यते च पुनरात्मानं चतुर्धा चतुःप्रकारेण विभज्य विभागीकृत्य राजर्षेर्दशरथस्य तनय-
त्वमुपगतः प्राप्तः । तथैव मथुरायां मधुपुरि वसुदेवस्य तनयत्वमुपागतः पुत्रत्वं प्राप्तः । तदिति हेत्वर्थे । मनु-
व्ष्येषु नरेषु देवतानां देवानामुत्पत्तिर्निष्पत्तिर्नैवा- संभाविनी नासंभाव्यैव । न च पूर्वमनुष्येभ्यो देवो गुणैः परि-
हीयते परिहीनो भवति सामस्त्येन न्यूनो भवति । न चापि भगवतः कमलनाभात्सका शाञ्च्चन्द्रमाः शशाङ्कश्चन्द्रो-
$ऽतिरिच्यतेऽधिकीभवति । अतः किमत्रासंभावनीयमसंभाव्यम् । अपि चेति प्रकारान्तरे । गर्भस्यारम्भसंभवे च
प्रारम्भसमये देवेन भवता देव्या विलासवत्या वदने मुखे विशन्प्रवेशं कुर्वश्चन्द्रमा एव दृष्टोऽवलोकितः । तथा
ममापि खस्वप्ने पुण्डरीकस्य दर्शनं समुपजातम् । ततस्तदुत्पत्तिं प्रति तयोर्द्वयोः पूर्वोक्तयोर्नास्त्येव संदेहो द्वापरः ।
विनष्टयोः कथं शरीर- स्याविनाशः । कथं वा पुनर्जीवितस्य प्रतिलम्भः प्राप्तिरिति । अत्रा- पीहाप्यखिललोकेषु सम-
ग्रलोकेषु [^1]प्रत्याख्यातः प्रसिद्धः प्रभावो यस्यैवंभूतममृतमेव पीयूषमेव एकं कारणं निदानमावेदितं कथितम् ।
तदमृतं चन्द्रमसि चन्द्रे विद्यत इत्येषा वार्ता प्रवृत्तिः • किंवदन्त्य-
स्त्येव । तत्तस्मात्कारणादेतत्सर्वमित्थमेवेति देवो-
ऽवगच्छतु जानातु । अन्यच्च तादृशाकारकान्तेर्द्युतेरखिललोकस्य समग्रजनस्याह्ला- दकारिणः प्रमोदजननस्यानन्द-
[^2]कारकस्यान्यत्र संभव एव नास्ति । तदिति हेत्वर्थे । कल्याणैर्मङ्गलैर्नचिरादल्पकालेन शाप- स्याक्षेपवचनस्यावसाने
प्रान्ते सति विनिर्वर्तितं विहितं गन्धर्वसुतायाः कादम्बर्या उद्वाहमङ्गलं विवाहमाङ्गल्यं येन स तस्य गलत्क्षर-
।
 
टिप्प० -
[^1]F. धन्यधन्यष्टीकाकारो यत्प्रत्याख्यातस्य प्रसिद्धार्थमुपदिशति । अस्तु. 'प्रख्यात' इत्येव
पाठः ।
[^2]F. 'संभव एव तस्य ( चन्द्रस्य )" इति पाठः ।
 
。
 
पाठा०-
-[^१]G. चण्डालभावः• .
[^२]G. महाधिष: .
[^३]G. शान्तनुः; शान्तनुपत्नीत्वम् .
[^४]G. उपागतायां च गङ्गायाम् ; उपाग
तायाः स्वर्गङ्गायाः, उपगतायां गङ्गायाम् .
[^५]G. जामदग्भेने: .
[^६]G. उपागतः .
[^७]G. असंभाविता.
[^८]G. संभावनीयम्.
[^९ कं]G. कथम्.
[^१०]G. प्रलम्भः० .
[^११]G. प्रख्यात .
[^१२]G. अमृतमनेककारणम्; अमृतमेव कारणम्.
[^१३]G. सत्यमित्यथमे, .
[^१४]G. ईदृशस्याकारस्य
कान्तेः; ईदुदृशाकारकान्ते: .
[^१५]G. अचिरात् .
[^१६]G. निवर्तित.
 
0.