कादम्बरी /653

६२०
 
कादम्बरी ।
 
[ कथायाम्-
समाधानम् ? अधुना [^१]धूर्धरे त्वयि विपन्ने कः समुद्रमद्वहतु देवेन तारापीडेनोढां धुरम् ? धीर-
स्थापि ते कथं कातरस्येव शुचा भिन्नं [^२]हृदयम् ? दयालोरपि ते केयमद्येदृशी जाता निर्दय
[^३]ता- स्मासु ? देव, प्रसीद सकृदण्प्याज्ञापय ? [^४]देहि भक्तजनस्या- भ्यर्थनाम् । प्रतिपद्यस्व प्राणान् ।
न त्वया विना क्षणमपि प्राणिति पुत्रवत्सलो देवस्तारापीडः, न देवी विलासवती, नाण्[^६]नाप्यार्य:

शुकनासः, न मनोरमा, न राजानः, नापि प्रजाः । परित्यज्य च सर्वानेकाकी व प्रस्थि-
तोऽसि ? कुतस्तवेयमेकपद एवेदृशी निष्ठुर- ता जाता ? क्कव सा गुरुजनस्योपरि भक्तिर्यदेव [^७]वमनपेक्ष्य प्रया-
मनपेक्ष्य प्रया सि' इत्युक्तवत्यवनितल विमुक्तात्मन्यारटति परिजने, तदाकर्णनो- त्कर्णे 'हा हा,
किमेतत् ई[^९]इत्युद्धाभ्रान्तमनसि समापतति राजपुत्र- लोके, [^१०]समुत्युप्लुतोत्पक्ष्मनयनदर्शिनि चन्द्रापी-
डबवदन निवेशित- दृशि दीनतरहेषारवकृताक्रन्दे शुचेव पर्यायोत्क्षिप्तखुरचतुष्काहत- क्ष्मातले मुहु-
र्मुहुरात्मोन्मोचनायेवाच्छोटितख रखली न कनक नकनकशृङ्ख- लायोगे तुरंगमतां मुमुक्षतीवेन्द्रायुधे, पत्र-
लेखा निवेदित चन्द्रापी डा- गमना चन्द्रोदयोल्लासिनी वेलेव महोदधेः समकरध्वजा, व्याजी- कृत्य
 
।
 

 
[ टि ]-- नम् । अधुना धूर्धरे राज्यभारधरणक्षमे त्वयि भवति विपन्ने मृते देवेन तारापीडेनोढां धुरं कः समुद्रवहतु को
दधातु । धीरस्यापि वीरस्यापि ते कथं कातरस्येव भीरोरिव शुचा शोकेन भिन्नं स्फुटितं हृदयं भुजान्तरम् । दया-
लोरपि कृपालोरपिते तव केयमद्येदृशी निर्दयता निष्करुणता जातोत्पन्नास्मासु सेवकजनेषु । हे देव, प्रसीद
प्रसन्नो भव । सकृदप्येकवारमप्याज्ञापयाज्ञां देहि । भक्तजनस्या-
भ्यर्थनां प्रार्थनां देहि वितर । प्रतिपद्यखाजीस्वाङ्गीकुरुष्व
प्राणानसून् । त्वया विना भवद्वव्यतिरेकेण क्षणमपि समयमात्रमपि पुत्रवत्सलस्ता-
रापीडो न प्राणिति । न जीव-
तीत्यर्थः । तथा देवी विलासवती न प्राणितीत्यस्य सर्वत्र संबन्धः । नाप्यार्यः पूज्यः शुक्कनासः । न मनो- रमा
शुकनासस्य स्त्री । नान्ये राजानः कियद्रामाधिपतयः । न प्रजाः प्रकृतयः परित्यज्य च विहाय च सर्वानिनेका -
क्यसहायः क्व प्रस्थितः क्व चलितोऽसि । कुतः कस्मात्तवेयमेकपद एव सहसैवेद्दशी निष्ठुरता कठिनता जाता ।
क्व साऽनिर्वचनीयस्वरूपा गुरुजनस्योपरि पूज्य- लोकस्योपरि भक्तिराराध्यत्वेन ज्ञानं श्रद्धा वा । 'श्रद्धारचनयो•
र्भक्तिः' इत्यमरः । यद्यस्मादेवं ताननपेक्ष्यानादृत्य प्रयासीत्युक्तवत्य वनितले विमुक्तो न्यस्त आत्मा येन स
तस्मिन्नेववंभूते परिजन आरटत्याक्रन्दं कुर्वति सति । तस्याकर्णनं श्रवणं तेनोत्कर्ण ऊर्ध्वंवीकृतश्रवणे । हा हा इति
खेदे । किमेतदेतत्किमित्युद्भ्रान्तं व्याकुलं मनो यस्य स तस्मिन्नेववंभूते राजपुत्रलोके समापतति समागच्छति सति ।
समुत्- त्प्लुते नम्रीभूते उत्पक्ष्मणी ययोरेवंभूताभ्यां नयनाभ्यां पश्यतीत्येवं- शीलः स तथा तस्मिन् । चन्द्रापीडस्य
वदने मुखे निवेशिता स्थापि- ता हदृग्येन स तथा तस्मिन् । दीनतरं यथा स्यात्तथा हेषारवेण द्वेह्रेषा- ध्वनिना कृत आक्रन्दः
पूरत्कृतिर्येन स तथा तस्मिन् । शुचेव शोके- नेव पर्यायेणानुक्रमेणोत्क्षिप्तमुत्पाटितं यत्खखुरचतुष्कं तेन हतं क्षमातलं येन
• तस्मिन् । मुहुर्मुहुर्वारंवारमात्मनः स्वस्योन्मोचनाय मुक्तय इवा [^2]च्छोटितं खरं कठिनं खलीनं मुखयन्त्रणं कनक शृङ्ख-
लायोगो येन स तस्मिन् । 'कविका तु' खलीनोऽस्त्री' इत्यमरः । तुरंगमतामश्वतां मुमुक्षतीव मोक्तुमिच्छतीवेन्द्रा-
युधे । पत्रलेखया निवेदितं ज्ञापितमेकैम [^3]कमद्वितीयं चन्द्रापीडागमनं यस्याः सा । चंन्द्रोदयेनोल्लसतीत्येवंशीला सा
 
टिप्प० –
 
[^1]F. धन्यष्टीकाकारः । 'अवधेहि (अवधानेन शृणु) भक्तजना- भ्यर्थ नाम्' इति पाठः ।
[^2 ला
]F. आच्छोटितः संछिन्नः खरस्य खलीनस्थय कविकायाश्च शृङ्खलायोगो येन, इत्यर्थः ।
[^3]F. अमूला सेयं व्याख्या ।
 
पाठा० -
 
[^१]G. धीर. त्वयि; धूर्धरे त्वयि .
[^२]G. शरीरम् .
[^३]G. अस्मासु ते .
[^४]G. अवधेहि .
[^५]G. भक्तजनाभ्यर्थनाम्●
.
[^६]G. नार्यशुकनासः .
[^७]G. अनपेक्ष्य.
[^८]G. तदाकर्ण्योत्कर्ण्य .
[^९]G. उद्घाभ्रान्ते राजपुत्रलोके.
[^१०]G. समुहल्ललित.