कादम्बरी /652

I
 
वैशम्पा०मृत्युः, चन्द्रा० हृदयस्फोटः ] उत्तरभागः ।
 
धारयति । वि [^१]चालितोऽपि न किंचिंचिच्चेतयते । नान्तः प्रविष्ठट- तारके समुन्मीलयति विलो [^3]चने ।
नायं [^४]यथावस्थितानां गात्राणामावरणं कै[^५]करोति । नो [^६]च्छ्वसिति हृदयेन । हा देव चन्द्रापीड,
चन्द्राकृते, कादम्बरीप्रिय, केक्वेदानीं त्वया विना गम्यते' इत्यु [^७]क्त्वा मुक्तार्तवचसि तरलिकायाम्,
तिर्यगाभुग्नचन्द्रापीड- मुखनिहित [^८]निख़िखिलस्तब्ध दृष्टिनिश्चेष्टायां महाश्वेतायाम्, 'आः पापे दुष्ट-
तापसि, किमिदं त्[^९]त्वया कृतम् । अं[^१०]अपाकृताखि-
लजगत्पीडस्य तारापीडस्य कै[^११]कुलमुत्सारितम् ।
अनाथी कृताः प्रजाः सहास्माभिः । भन्नाःग्ना: पन्थानो गुणानाम् । अर्गलिताः ककुभो- ऽथिंर्थिलो-
कस्य । कस्य वदन [^१२]मीक्षैषतां लक्ष्मीः ? कोऽवलम्बनं भवतु भूमेः ? कं सेवन्तां सेवकाः ?
स् त्वया विना संप्रति व्यसनमेव सेवा [^१३]संवृत्ता। [^१४]वृत्तं समानशीलत्वम् । अस्तमिता [^१५]च परि-
जनश्लाघा । लघुकृतो भृत्यादरः । दूरं गतानि प्रियालपितानि । सँ[^१६]समाप्ताः परित्यागकथाः ।
स्वं कथं कथावशेषीभूतोऽसि ? भूतपूर्वाः कमुपयान्तु [^१७]संप्रति [^१८]प्रजाः ? के[^१९]क्व संप्रति साधूनां
 
।
 

 
[ टि ]-- कंधरा भन्ग्नेव त्रुटितेव मूर्धानं शिरो न धारयति न धत्ते । विचालितोऽपि परावर्तितोऽपि न किंचित् चेतयते न
संज्ञां लभते । अन्तर्मध्ये प्रविष्टे तारके कनीनिके यथोरेवंविधे विलोचने नेत्रे न समुन्मीलयति न विकास-
यति । अयं यथावस्थितानां गात्राणामङ्गानां नावरणमाच्छादनं करोति । हृदयेन भुजान्तरेण नोच्छ्वसिति नोच्छ्वासं

गृह्णाति । हा इति खेदे । हे देव हे पूज्य, हे चन्द्रापीड, चन्द्रवच्छशा- ङ्कवदाकृतिराकारो यस्य तस्य संबोधनं
हे चन्द्राकृते, हे कादम्बरी- प्रिय हे गन्धर्वसुताप्राणप्रिय, त्वया विना भवष्यतिरेकेण मया केक्वेदा- नीं सांप्रतं गम्यत
इति । तिर्यगाभुग्ना वक्रा चन्द्रापीडमुखे निहिता स्थापिता निखिला समग्रा स्तब्धा निश्चला दृग्यया सा तस्यामेवं-
विधा- यां निश्चेष्टा [^1]यां निर्गतशरीरव्यापारायां महाश्वेतायां सत्याम्, इति परिजने सेवकजन आरटति पूत्कुर्वति सति ।
इतिद्योत्यमाह — आः पापे इति । आः इति खेदे । पापे पापकारिणि दुष्टतापसि, त्वया भवस्येदं किं कृतं
किं विहितम् । अपाकृता दूरीकृताखिलजगतः समप्ग्रविश्वस्य पीडा येनैवंभूतस्य तारापीडस्य कुलं वंश उत्सारितं

उच्छेदितम् । दूरीकृतमिति यावत् । अस्माभिः सह प्रजाः प्रकृत- योऽनाथीकृता विनायकीकृताः । वयमप्यना-
थीभूत इत्यर्थः । गुणानां शौर्यादीनां पन्थानो मार्गा भग्ना भ्रंशं प्राप्ताः । अर्थिलोकस्य याचक- जनस्य ककुभो
दिशोऽर्गलिताः कृतपरिघाः संजाताः । लक्ष्मीः पद्मा कस्य वदनभीमीक्षतां विलोकताम् । भूमेः पृथिव्याः को वावलम्बन-
लम्बन मालम्बनं भवतु । सेवकाः सपर्याकारिणः कं पुमांससं सेवन्तामुपा- सन्ताम् । [^2]त्वया विना भवद्विना सेवा सपर्यं
यां संप्रति व्यसनमेव कष्टमेव संवृत्ता जाता । समानशीलत्वं सदृशस्वभावत्वम् । 'शीलं स्वभावे सद्वृत्ते' इत्यमरः ।
वृत्तमतीतम् । 'वृत्तं पद्ये चरित्रे त्रिष्व- तीते दृढनिश्चले' इत्यमरः । परिजनस्य परिच्छदस्य [^3]श्लाघा प्रशंसास्तमि-
तास्तं प्राप्ता । भृत्यानां किंकराणामादरः सन्मानप्रदानं लघूकृतः स्वल्पीकृतः । प्रियालपितानि मिष्टभाषि-
तानि दूरं गतानि दविष्ठदेशं प्राप्तानि । परित्यागकथा दानकिंवदन्त्यः समाप्ताः । ।विलयं गता इत्यर्थः । त्वमिति ।
चन्द्रापीडः कथं केन प्रकारेण कथावशेषीभूतः कथा एवावशेषोऽवशिष्टा यस्मिन्नेवंभूतो जातोऽसि । पूर्वं
भूता भूतपूर्वाः संप्रति प्रजाः कमुपयान्तु कमाश्रयन्तु । क्व साधूनां सज्जनानां संप्रति समाधानं चित्तप्रमोदजन-
टिप्प० -
 
[^1]F. 'निश्चेष्टायामेव महाश्वेतायाम्' इत्येव पाठः ।
[^2]F. 'युवराज ! त्वया विना ० ' इति पाठः ।

[^3]F. 'अस्तमिता च परिजनकथा' इत्येव पाठः ।
 
पाठा० -
 
[^१]G. विचलितः .
[^२]G. किंचिदपि .
[^३]G. लोचने .
[^४]G. यथास्थितानाम्; यथावस्थितपतितानाम्.
[^५]G. ईष्टे.

[^६]G. नमनागप्युच्छुछ्वसित्येव.
[^७]G. उक्त्वा उन्मुक्तार्तवचसि; इत्युन्मुक्तार्तवचसि .
[^८]G. निश्चल .
[^९]G. त्वयापकृपया.
[^१०]G. अपाकृत;
अकृत.
[^११]G. उत्सादितम्.
[^१२]G. उदीद्वीक्षताम्.
[^१३]G. वृत्ता.
[^१४]G. निवृत्तम्.
[^१५ अं]G. अश्रान्तपरिजन.
[^१६]G. समाप्ता परित्याग-
कथा; पर्याप्ता परित्यागवार्ता.
[^१७]G. सांप्रतम् .
[^१८]G. प्रज्ञा • :.
[^१९]G. किम्.