2024-01-02 04:01:44 by Lakshmainarayana achar
This page has been fully proofread once and needs a second look.
वैशम्पायनस्य महाश्वताऽभिसार: ] उत्तरभागः ।
च्छयैव मं[^१]मत्करग्रहणाय निर्वर्तितनानमिव स्वेदाम्भसा, न युक्त- मेव ते परहृदयमविज्ञायोप-
गन्तुमिति पदे पढ़ेदे निवार्यमाणमिनव गुरुणोरुस्तम्भेन, [^२]दूरत एव मदालिङ्गनालीकाशया प्रसा-
रित- भुजयुगलम्, उत्कलिकासहस्रविषमं रागसागर मिव प्रतरन्तम्, अनवरतप्र [^३]वृत्तैराकृष्य-
माणमिव पुरस्ताद्दी घैर्निःश्वासमरुद्भिः उद्ह्यमानमिव दिङ्मुखप्लाविना ज्योत्स्नापूरेण, रणरण-
[^४]रणरणक- शून्यम्, उच्छुष्काननम्, प्रोन्मुक्तं सत्वेन, प्रतिपन्नं कृपणतया, अवधीरितं धैर्येण, संगृ-
हीतं तरलतया, विसर्जितं लज्जया, [^५]अ- धिगतं धाटन, दूरीकृतं परलोकमीत्या, वि [^६]त्या, वि [^७]मुक्तं युक्ता-
युक्तविचारेण, संकल्पजन्मन एव [^८]केवलं वशे स्थितम्, आविष्ट- मिव मत्तमिवोन्मादादापत-
न्तम्, दूरतोऽपि दिवसनिर्विशेषेण चन्द्रा- तपेन विभाव्यमानं तमेव युवानमद्राक्षम् ।
"
६१५
दृष्ट्वा च तं तादृशं निःस्पृहाण्यात्मनि पर भयमुपगतवती चेते [^९]त- स्यचिन्तयम्- 'अहो,
[^१०]कष्टमापतितम् । [^११]यद्यैययमुन्मादा- दागत्य पाणिनापि स्पृशति मां तदा मयेदमपुण्यहतकं शरीर-
"
>
[ टि ]-- जलेन निर्वर्तितस्त्रानानमिव विहिताप्लवमिव परहृदयमन्य- चित्तमविज्ञायाज्ञात्वोपगन्तुं तत्समीपे यातुं ते तव
न युक्तमेव न न्याय्यमेवेति गुरुणा बृहत्तरेणोरुस्तम्भेन [^१]जङ्घास्थूणया पदे पदे निवार्यमाणमिव प्रतिषि-
ध्यमानमिव दूरत एव दविष्ठत एव मदालि- ङ्गनस्य मदीयोपगूहनस्यालीकाशया मिथ्यावाञ्छया प्रसा-
रितं विस्तारितं भुजयुगलं बाहुयुग्मं येन स तम् । उत्कलिका हँ[^2]हृले- खास्तासां सहस्रं तेन विषमं व्याकुलं
रागसागरमिवानुरति समुद्र- मिव प्रतरन्तमुत्तरन्तम् । अनवरतप्रवृत्तैर्निरन्तरप्रवर्तितैदी र्घैरायतै- र्निःश्वासमरुद्भिः
घ्राणवायुभिः पुरस्तादग्र आकृष्यमाणमिवाकृष्टिं विधीयमानमिव दिब्युङ्मुखप्लाविना दिग्वदनक्षालकेन ज्योत्स्ना-
पूरेण चन्द्रिकाप्रवाहेणोह्यमान [^३]मानमिव वहमानमिव, रणरणके- नौत्सुक्येनोत्प्राबल्येन शुष्कं रुक्षमाननं मुखं यस्य स
तम् । सत्त्वेन साहसेन प्रोन्मुक्तं व्त्यक्तम्, कृपणतया प्रतिपन्नं दैन्यत्वेनाङ्गीकृतम्, धैर्येण धीरिम्णावधीरित-
मवहीलितम्, तरलतया परिप्लवनया संगृहीतं स्वीकृतम्, लज्जया त्रपया विसर्जितं दूरीकृतम्, धाष्टन
र्येन
निर्लज्जतागुणेनाधिगतं प्राप्तम्, परलोकभीत्यागामिभवभयेन दूरी- कृतम्, युक्तायुक्त विचारेण न्याय्यान्याय्य -
वितर्केण विमुक्तं व्यक्तम्, केवलं संकल्पजन्मन एव मनोभवस्यैव वशे तन्त्रे स्थितम्, आविष्ट- मिव भूतगृहीतमित्र,
व, मत्तमिव क्षीबमिव उन्मादाच्चित्तविप्लवत आपतन्तमागच्छन्तम् । दूरतोऽपि दविष्ठादपि दिवसान्निर्गतो वि-
शेषो यस्यैवंभूतेन । दिवससदृशेनेत्यर्थः । चन्द्रातपेन शशाङ्का- लोकेन विभाव्यमानं प्रकाश्यमानम् । अहं तं युवा-
नमद्राक्षमित्यन्व- यस्तु पूर्वमुक्तः ।
2
तं वैशम्पायनं तादृशं तथायवस्थं दृष्ट्वा न निरीक्ष्य च निस्पृहापि गततृष्णाप्यात्मनि परं भयमुपगतवती
प्राप्तवती इति चेतसि चित्तेऽचिन्तयं चिन्तितवती । अहो इति खेदे । कष्टं कृच्छ्रमापति- तम्, यद्ययं युवोन्मा-
दादागत्य मां पाणिना स्पृशति स्पर्शशं करोति तदा मया महाश्वेतयेदमपुण्यहतकं शरीरमुत्स्रष्टव्यमुज्झितव्यम् ।
।
टिप्प० -
[^1]F. धिक् ऊर्वोः स्तम्भः सात्विकभावेन जाऊड्यम् ( अचलनम् ) अत्र विवक्षितम् ।
[^2]F. अनु-
रागः उत्कलिकाम् उत्कण्ठानां सहस्रेण दुस्तरः, सागरस्तु उत्कलिकानां तरङ्गाणां सहस्रेण अत एव
श्लेषोत्थापितः 'रागसागरः' इति रूपकालंकारः । भुजप्रसारणे च सागरोत्तरण- स्योत्प्रेक्षा, इति सेयं प्रधा-
मनम् ।
[^3]F. ज्योत्स्त्रानारूपेण प्रवाहेण प्लाव्यमानमिव ( तार्यमाणमिव ) । टीकाकारस्तु यथाजातः ।
पाठा० --
[^१]G. मकर.
[^२]G. अदूरतः .
[^३]G. प्रवृत्तेः• .
[^४ रणकं. ]G. रणक.
[^५]G. धिक्कृतम् .
[^६]G. भीषया.
[^७]G. अङ्गीकृतं स्वरुच्या विमुक्तम्,
.
[^८]G. केवलम् .
[^९]G. अकरवम् .
[^१०]G. कटतरम्.
[^११]G. यद्ययमेवमुन्मादात; यद्ययमेत्य स्वयमुन्मादात्.