कादम्बरी /646

वैशम्पायनवृत्तश्रवणम् ]
 
उत्तरभागः ।
 
६१३
 
व्ष्यति' इति । स तु निवार्यमाणोऽपि [^१]दुर्निवारवृत्तेर्मदनहतकस्य दोषैर्भवितव्यतया वानर्थस्य
नात्याक्षीदेवानुबन्धम् ।
 

 
अतीतेषु केषुचिदिवसेष्वेक [^२]दा [^३]गाढायां [^४]यामिन्याम्, उद्भिगिरत्स्विव भरेणोद्दीपिते [^५]तस्मरानलं
ज्योत्स्नापूरमिन्दुमयूखेषु, लब्धनिद्रायां तरलिकायाम् , [^६]अप्रीराप्तसुखा [^७]संतापनिर्गत्या- स्मिन्नेव
शिलातले विमुक्ताङ्गी, कहारह्लार [^८]सुरभिणा मन्दमन्दे ना- च्छोदा निलेना
वी [^९]ज्ये यमाना, वर्णसुधाकूर्च-
कैरिव करैर्धवलित- दशाशामुखे चन्द्रमसि निहितदृष्टिः 'अपि नामायमेभिरमृतवर्षिभि- रखि-
लजगदाहादह्लाद [^१०]कारिभिः करैश्चन्द्रमास्तमपि हृदयवल्लभं मे वर्षेत्' इत्याशंसाप्रसङ्गेन, देवस्य
सुगृहीतनाम्नः पुण्डरीकस्य स्मरन्ती, कथमभाग्यैर्मे मन्दपुण्यायास्त । [^११]स्तादृशस्यापि दिव्या कृतेर्म-
हापुरुषस्य तस्य नभसोऽवतीर्णस्य भाषितमलीकमुपजातम्, जातानुकम्पेन वा यथाकथं-
चिं [^१२]ज्जीवितुमित्येव समाश्वासिता जीवितप्रिया तपस्विन्यपि येन पुनदर्शनमेव [^१३]तेन मैंम न
 
.
 
[^१४]मम न
 
[ टि ]-- तस्य यूनोऽभद्रकमकल्याणं भविष्यतीति । स तु युवा तरलिकया निवार्यमाणोऽपि प्रतिषिध्यमानोऽपि दुर्निवारा
वारयितु- मशक्या वृत्तिर्वर्तनं यस्यैवंभूतस्य मदनहतकस्य हत्याकारिणः कंदर्पस्य दोषैर्दूषणैरनर्थस्योत्पातस्य भवि-
तव्यतया वाप्ग्रे भावितया वा [^1]नुबन्धं स्नेहं नात्याक्षीन्न तत्याज ।
 

 
दिवसेषु केषुचिदतीतेषु गतेषु सत्सु, एकदैकस्मिन्समये गाढायां तीव्रायां यामिन्यामुद्दीपित उत्तेजितः स्मर
एवानलो वह्निर्येनैवंभूतं ज्योत्स्नापूरं चन्द्रिकासमूहमिन्दुमयूखेषु चन्द्रकिरणेषूद्विगिरत्सु विमुञ्चत्सु सत्सु, लब्धनिद्रायां
प्राप्तप्रमीलायां तरलिकायामप्राप्तम- [^2]लब्धं सुखं सौख्यं यया सैवंविधाहं संतापं संज्वरं तस्यै[^3]तस्य निर्गत्या निर्गमनहेतु-
नास्मिन्नेव शिलातले विमुक्ताङ्गी न्यस्तदेहा कहाह्लारं सौगन्धिकं तेन सुरभिणा सुगन्धिना मन्दमन्देनाच्छोदानि-

लेनाच्छोदवायुना वीज्यमानोद्धूयमाना, वर्णसुधा श्वेतसुधा तस्याः कूर्चकैः कुञ्चिकाभिरिव करैः किरणैर्धवलितं
शुभ्रीकृतं दशसंख्या- का या आशा दिशस्तासां मुखं येनैवंविधे चन्द्रमसि कुमुदबान्धवे निहिता स्थापिता दृष्टि-
र्दृग्यया सा निहितदृष्टिः, अपि नामेति कोम- लामन्त्रणे । अयं चन्द्र एभिरमृतवर्षिभिः पीयूषत्स्राविभिरत एवाखि-

लजगतः समग्र विश्वस्याह्लादकारिभिः प्रमोदजनकैः करैः किरणैः कृत्वा चन्द्रमाः शशाङ्को मे मम तमपि हृदय-
वल्लभं चित्तप्रियं वर्षेद्वृष्टिं कुर्यात् । इत्येवंरूपाशंसा स्पृहा तस्याः प्रसङ्गेन संबन्धेन देवस्य पूज्यस्य सुष्ठु गृहीतं
नाम यस्यैवंभूतस्य पुण्डरीकस्य स्मरन्ती स्मृतिपथमानयन्ती । 'अधीगर्थदयेशां कर्मणि' इति षष्ठी । मे मम
मन्दपुण्याया हीनसुकृताया अभाग्यैर्दुदैवैस्तस्य [^4]कपि- ञ्जलस्य नभसो व्योमादवतीर्णस्योत्तरितस्य तादृशस्य
दिव्याकृतेः सुन्दरा-कारस्य महापुरुषस्यापि कथं भाषितं जल्पितमलीकं मिथ्योपजातम् । वाथवा जातानुकम्पेन
समुत्पन्न करुणेन यथाकथं- चित्प्रकारेण केवलं जीवितुं प्राणितुमित्येव हेतोः ममाश्वासिताश्वासनां कारिता येन
हेतुना जीवितप्रिया प्राणितवल्लभा तपस्विनी वरी[^5]वराक्यसि तेन हेतुना मम पुनदर्शनमेव न दत्तं पुनः समीपे
 
टिप्प० -
 
[^1]F. मत्प्रत्याशया अनुसरणमित्येवार्थः ।
[^2]F. 'अनवाप्तनिद्रासुखा' इत्येव पाठः ।
[^3]F. धन्या
व्युत्पत्तिः ! 'निर्गत्या' इत्यनेन निःसारणरूपो णिजर्थः कथं प्रतीयेत? 'संतापानिर्गत्यास्मिन्नेव' इति पाठः ।
संतापवशादद् बहिर्निर्गय असिन्नेव शिलातले विमुक्ताङ्गीति तदर्थः, यस्य सेयं दुर्दशा चन्द्रमहोदयेन
कृता ।
[^4]F. कृपासिन्धो ! व्योमात् ( अर्थात् व्योम्नः ) न कपिञ्जलोऽव- तीर्णः अपि तु स्वयं चन्द्र एवा-

वतीर्णः । कपिञ्जलस्तु गगने निलीनः ।
[^5]F. शुद्ध प्रलापोयम् । 'जातानुकम्पेन वा यथाकथंचिज्जीवतु

जीवितप्रिया तपस्विनी इत्येवमेव समाश्वासितास्मि' इति पाठः । अर्थः स्पष्टः ।
 
पाठा० -
 
[^१]G. दुर्निवार्य.
[^२]G. चैकदा.
[^३]G. विगाढायाम् .
[^४]G. रजन्याम् .
[^५]G. उद्दीपितं .
[^६]G. अप्राप्तनिद्रासुखा; अनवाप्त-
निद्रासुखा.
[^७]G. संतापनिर्गत्या.
[^८]G. सुगन्धिना.
[^९]G. वीज्यमाना.
[^१०]G. कारिकरै :.
[^११]G. तादृशोऽपि.
[^१२]G. जीवतु जीवित-
प्रिया तपस्विनीत्येवमेव समाश्वासितास्मि .
[^१३]G. अनेन.
[^१४]G. मे.