कादम्बरी /64

शूद्रकस्नानम् ]
 
पूर्वभागः ।
 
'वैशम्पायनः प्रवेश्यतामभ्यन्तरम्' इति [^२]ताम्बूलकरङ्क- वाहिनीमादिश्य, कतिपयाप्त राजपुत्रपरि-
वृतो नरपतिरभ्यन्तरं प्राविशत् । [^३]अपनीताभरणश्च दिवसकर इव विगलित- किरणजालः, चन्द्र-
तारकासमूहशून्य इव गगनाभोगः, समुपाहृत- समुचितव्यायामोपकरणां व्यायामभूमिमया-
सीत् । स तस्यां च समानवयोभिः सह राजपुत्रैः कृतमधुरव्यायामः, श्रमवशादुन्मिषन्ती-

भिः कपोलयोरीपर्दे ष [^४]दवदलित सिन्दुवा र रकुसुम मञ्जरी विभ्रमाभिह- रुरसि निर्दय [^५]श्र मैमच्छिन्नहारविग-
लितमुक्ताफलप्रकरानु- कारिणीभिर्ललाटपट्टकेऽष्टमी चन्द्रशकलतलोल्लसदमृतबिन्दु विडम्बिनीभिः
स्वेदजल कणिका संततिभिरलंक्रियमाणमूर्तिः, इतस्ततः स्नानोपकरणसंपादनसत्वरेण पुरः
[^६]प्रधावता पॅ- [^७]परिजनेन तत्कालं विरॅ[^८]विरलजनेऽपि राजकुले समुत्सारणा- धिकारमुचितं [^९]समाच-
रद्भिर्दण्डिभिरुपदिश्यमानमार्गः, विततसितवितानाम्, अनेकचारणगणनिबं [^१०]निबध्यमानमण्ड-

 
[ टि ]-- न्तरम् । अर्थाद्गृहस्य । प्राविशत्प्रवेशं चकार । तदनन्तरं स राजा व्यायामः श्रमस्तत्करणयोग्यां भृमिभूमिं वसुंधरा-
मयासीदगच्छत् । इतो राजानं विशेषयन्नाह - अपेति । अपनीतानि दूरीकृतान्या- भरणानि भूषणानि येन स
तथा । क इव दिवसकर इव सूर्य इव । कीदृशः । विगलितानि स्रस्तानि किरणजालानि दीधितिवृन्दानि

यस्य स तथा । तत एवैतयोः साम्यम् । पुनः क इव । गगनाभोग इव घनाश्रयविस्तार इव । कीदृशः ।
चन्द्रः शशी, तारका नक्षत्राणि, तेषां समूहः संघातस्तेन शून्यः । अथ व्यायामभूमिं विशिनष्टि - समु-
पाहहृतेति । समुपाहहृतान्येकत्रीकृतानि समुचितानि योग्यानि व्यायामे श्रम उपकरणानि साधनानि यस्यां
सा तथा ताम् । स राजा तस्यां भूमौ समानं तुल्यं वयः कौमारादि येषामेवंविधै राजपुत्रै- र्नृपसुतैः सह सार्धं कृतो
विहितो मधुरो लक्षणया शरीरपीडाजनको व्यायामो येन स तथा । अलंक्रियमाणा भूष्यमाणा मूर्तिः शरीरं तस्य

स तथा। राज्ञो विशेषणद्वयम् । काभिः । स्वेदेति । कपोलयो- र्गल्लात्परभागयोः स्वेदजलस्य श्रमजनितदेहजलस्य
कणिकाः सूक्ष्म बिन्दवस्तषां संततयः परंपरास्ताभिः । इतः स्वदजलकणिका- संततिं विशेषयन्नाह - अमेति ।
श्रमवशाद्व्यायामवशादुन्मिषन्तीभिः प्रकाशं प्राप्नुवतीभिः । कपोलयोः । ईषदिति । ईषत्किंचिदव- [^1]दलितं मर्दितं
सिन्दुवारस्य निर्गुंड्याः कुसुमं पुष्पं तस्या मञ्जरी वल्लरी तस्या विभ्रमो भ्रान्तिर्यासु तास्तथा ताभिः । उरसीति ।

उरसि वक्षस्थले निर्दयश्रमेण कठिनप्रयासेनान्यैः कर्तुमशक्य- व्यायामेनेति यावत् । तेन छिन्नश्छेदं प्राप्तो यो हारो
मुक्ता- स्रक्तस्माद्विगलितथ्श्च्युतो यो मुक्ताफलानां मौक्तिकानां प्रकरः समूहस्तमनुकारिण्यस्त मनुकुर्वन्त्यस्ताभिः ।
ललादेटेति । ललाट- पट्टके भालस्थलेऽष्टमीचन्द्र एव शकलं तस्य तलमुत्तानस्थलं तत्रोल्लसन्तो दीप्यमाना येऽमृ-
तबिन्दवः सुधापृषतास्तान्विडम्बयन्ति तिरस्कुर्वन्तीत्येवंशीलास्तास्तथा ताभिः कीदृशो राजा । परिजनेन सेवक -
जनेन । कीदृशेन । पुरतोऽग्रे प्रधावता त्वरितं गच्छता । पुनः किंविशिष्टेन । इतस्ततः समन्तात्स्नानमालवस्त-
प्लवस्तस्योपकरणानि जलादीनि तेषां संपादनं निष्पादनं तत्र सत्वरेण शीघ्रण । तत्कालं तत्समयावच्छेदेन विरल-
जनेsऽपि स्वल्पजनेऽपि राजलोके राजगृहे सत्युचितं योग्यं समुत्सारणं निवारणं तत्र योऽधिकारो नियोगरस्तं

समाचरद्भिः कुर्वद्भिर्दण्डिभिवैर्वेत्रिभिश्चोपदिश्यमानः प्रदर्श्यमानो मार्गो यस्य स तथा । इतः परं स्नानभूमेर्वि-
शेषणानि । विततेति । विततो विस्तीर्णः सितः शुभ्रो वितान उल्लोचो यस्यां सा तथा ताम् । अनेकेति ।
 
टिप्प० --
 
[^1]F. किञ्चित्स्फुटितम् ( विकसितम् ) इत्यर्थ उचितः ।
 
पाठा -
 
[^१]G. अभ्यन्तरं स्नानपानाशनादिना च सुखिनमेनं कारयेति; अभ्यन्तरमशनादिना चोपचर्यताम्.
[^२]G. करण्ड.

[^३]G. अपनीताशेषभूषणश्च.
[^४]G. अवगलितसितसिन्दुवार .
[^५]G. रतिश्रम; रतिविभ्रम .
[^६]G. प्रधाविना .
[^७]G. परिजनेनानुगम्यमानः
.
[^८]G. विरलतरेऽपि, .
[^९]G. आचरद्भिः .
[^१०]G. आबध्यमान.