कादम्बरी /61

२८
 
कादरिवृत्तिः' इति । एवमुच्चारयत्येव तस्मिन्नशिशिरकिरणमम्बरी ।
 
[ कथामुखै-
रतलस्य
[^१]मध्यमध्यारूढमावेदय-
रिवृत्तिः' इति । एवमुच्चारयत्येव तस्मिन्नशिशिरकिरणमम्बरतलस्य
न्नाडिका च्छेदप्रहतपटुपटहनादानुसारी मध्याह्नशङ्खध्वनिरुदतिष्ठत् । तमाकर्ण्य [^२]च समासन्नस्नान-
स्नान समयो विसर्जितराजलोकः क्षितिपतिरास्थानमण्डपादुत्तस्थौ ।
 

 
अथ चलति महीपतावन्योन्यमतिरभससंचलनचालिताङ्गदपत्र- भङ्गमकर कोटिपाटि [^३]तांशु-
कपटानाम्, आक्षेपदोलायमान कै- [^४]कण्ठदाम्नाम्, अंसस्थलोल्लासितकुङ्कुमपटवास [^६]धूलिपटलपिञ्जरी-
कृतदिशाम्, आलोलमालती [^७]पुष्प शेख- रोत्पतद लिकदम्बकानाम्, अर्धावलम्बिभिः कर्णोत्पलैचश्चुम्ब्यमान-
म्यमान गण्डस्थलानाम् ; [^८]गमनप्रणामलालसानामहमहमिकया, वक्षःस्थलप्रेङ्गोखोलितहारलता-
नाम्, उत्तिष्ठतामासी [^९]त्संभ्रमो महीपतीनाम् । इतश्चेतश्च निःपतन्तीनां [^१०]स्कन्धावसक्त- चामराणां
 

 
[ टि ]-- तस्मिन्निति । तस्मिन् कुमारपालित एवं पूर्वोक्त- प्रकारेणोच्चारयत्येवोक्तवत्येव मध्याहह्नशङ्खध्वनिर्जलजनिनाद उदति-
ष्ठदुत्पन्नोऽभूदित्यन्वयः । किं कुर्वन् । आवेदयञ्ज्ञापयन् । कम् । अम्बरतलस्य गगनतलस्य मध्यं मध्यप्रदेशमशि-
शिरकिरणं श्रीसूर्यमध्यारूढं प्राप्तम् । अथ ध्वनिं विशेषयन्नाह -- नाडिकेति । नाडिका घटिका तस्याश्छेदः परि-
समाप्तिस्तस्यां प्रहतस्ताडितो यः पटुर्महान्पटहो दुन्दुभिस्तस्य नादो निनादस्तममुनुर्सतुं शीलमस्येति स तथा ।
तमिति । तं ध्वनिमाकर्ण्य श्रुत्वा क्षितिपती राजाऽऽस्थानमण्डपादुत्तस्थावुत्थितो बभूव । राजानं विशिनष्टि-

समासनेति । समासन्नो निकटवर्ती स्नानसमय आलवन प्लवनसमयो यस्य स तथा । विसर्जित इति । विसर्जितो
निवर्तितो राजलोकः सेवकजनो येन स तथा ।
 
BOSSAT
 

 
अथेति । उत्थानानन्तरं महीपततॊतौ राज्ञि चलति सत्युत्तिष्ठतामुत्थानं कुर्वतां महीपतीनां संभ्रमः संमर्द आसी-
दिव्त्यन्वयः । अथ महीपतीन्विशेषयन्नाह -- अन्योन्येति । अन्योन्यं परस्परमतिर- भसेनातिवेगेन संचलनं गमनं
सै तेन चालितानि स्वस्थानात्प्रच्याविता- नि यान्यङ्गदपत्राणि तेषां [^1]भङ्गबुस्त्रुटनं तस्य या मकरकोटिर्वकक्र- प्रदेशरलेस्तेन पाटितानि
छिभान्नान्यंशुकानि गर्भसूत्रनिर्मितानि, पटाः सूत्रनिर्मिता येषु ते तथा तेषाम् । आक्षेपेति । आक्षेपः परस्परसं
-
लग्नता सेन दोलायमानानि चञ्चलानि कण्ठदामानि निगरण [^2]बन्धनस्रजो येषां ते तथा तेषाम् । अंसेति । अंसस्थ-
लेभ्यो भुजशिरःस्थलेभ्य उल्लासितान्युच्छ्रसितानि यानि कुङ्कुमानि केसराणि पटवासः पिष्टातकश्च तयोर्धूलिपटलं
परागसमूहस्तेन पिञ्जरीकृताः पीतरक्तीकृता दिशः ककुभो यैस्ते तथा तेषाम् । आलोलेति । आलोलाश्चञ्चला ये
मालतीपुष्पाणां जातीकुसुमानां शेखरा अवतंसास्त दुपरिष्टादुत्पतन्तो भ्रमन्तोऽलयो भ्रमरास्तेषां कदम्बकानि समूहा
येषां ते तथा तेषाम् । अर्धेति । अर्धावलम्बिभि- रर्धभागलमैःग्नै: । एवंविधैः कर्णोत्पलैः श्रवणन्यस्तनलिनैश्चुम्ब्य
-
मानमाश्लिष्यमाणं गण्डस्थलं कपोलात्परो भागो येषां ते तथा तेषाम् । गमन इति । गमने व्रजने यो राज्ञः
प्रणामो नमस्कारस्तत्र लालसानां कृतस्पृहाणाम् । कया । अहं शक्तोऽहं शै [^3]शक्त इत्यस्यां साहमहमिका । मयूरव्यंसका-
दित्वात्साधुः । तया । वक्ष इति । वक्षःस्थले भुजान्तरे प्रेङ्गोखोलितास्तरलिता हारलता मुक्ताफलस्रजो येषां ते तथा
तेषाम् । ततश्चेति । तदा तस्मिन्समय आस्थानभवनं नृपोपवेशनस्थलं सर्वतः परितः क्षुभितमिव क्षोभं प्राप्तमिना-
वाभवदभूदित्यन्वयः । केन । इतश्वेचेतश्च संमर्दवशादितस्ततो भिन्नभिन्नप्रदेशे निःपतन्तीनां स्खलन्तीनां स्कन्धो भुज-
टिप्प० --
 
[^1]F. अङ्गदानां भुजभूषणानां ये पत्रभङ्गाः पत्ररचनाः ( उत्किरणशिल्प चातुर्यम् 'जडाई' )
तासु ये मकराः (उत्कीर्णजलजन्तु विशेषाः ) तेषां कोड्ट्या अग्रभागेन, दुत्वइत्यर्थ उचितः । ।
[^2]F. कण्ठावल-
म्तिम्बितहारादिलस्रजः ।
[^3]F. अहं पूर्वमहं पूर्वमिति स्पर्धा, इत्युचितोऽर्थः ।
 
पाठा -
 
[^१]G. मध्यमारूढ.
[^२ ]G.चासन्न.
[^३]G. पाटितानेकपटानाम् ; पाटितांशुकानाम् .
[^४]G. मालतीकण्ठदानाम् म्नाम्.
[^५]G. स्थलो
ल्लसित .
[^६]G. धूलिपिञ्जरित .
[^७]G. कुसुम, .
[^८]G. प्रसरणसदालालसानाम् .
[^९]G. अतिमहान्संरम्भः
[^१० स्कम्डे]G. स्कन्धदेशावसक्त.