कादम्बरी /471
This page has not been fully proofread.
कादम्बरी ।
,
[ कथायाम्-
G
तवेदिकानां पुण्डरीककलिकाघटितघण्टिकानां विकसितमिन्दुवारकुसुममञ्जरीचामराणां ल
म्बितस्थूलमल्लिकामुकुलहागणामाबद्धलवङ्गपल्लत्रचन्दन मालिकानां दोलायमान कुमुददामध्व-
जानां मृणाल वेत्रहस्ताभिर्गृहीतरुचिरकुसुमाभरणाभिर्मधुलक्ष्मीप्रतिकृतिभिरिव द्वारपालिका-
भिरधिष्ठितानां कदलीतोरणानां तलेन प्रविश्य सर्वतो निसृष्टदृष्टिदृष्टवान्कचिदुभयतट निखात
तमालपल्लवकृतवनलेखाः कुमुदधूलि वालुकापुलिनमालिनीश्चन्दनरसेन प्रवर्समाना गृहनविकाः,
क्वचिन्निचुल मञ्जरीरचितरक्तचामराणां जैलार्द्रवितानकानां तलेषु सिन्दूरकुट्टिमेष्वास्तीर्यमा-
णानि रक्तपंङ्कजशयनानि, क्वचिदेलारसेन सिच्यमानानि स्पर्शानुमेयरम्यभित्तीनि स्फटिकम-
वनानि, कचिच्छिरीषपक्ष्मकृतशाद्वलानां मृणालधारागृहाणां शिखरमारोप्यमाणानां धाराकद-
म्बधूलिधूसरितानि यन्त्रमयूरकाणां कदम्बकानि, कचित्सहकाररँस सि कैर्जम्बूपल्लवैराच्छाच
मानाभ्यन्तराः पर्णशालाः कचित्क्रीडितकृत्रिमकरिकलभ
यूथकाकुली क्रियमाणाः काझनक-
*
AFU
कलिकानां वायघण्टिकानुकारादाह
- पुण्डरीकेति । पुण्डरीकाणि सिताम्भोजानि तेषां कलिकामिर्ध-
टिता निर्मिता घण्टिकाः किङ्किण्यो येषाम् । विकसितानि विमुद्राणि सितानि सिन्दुवारस्य निर्गुण्डया: कुसुमानि
तेषां मञ्जरीणां चामराण्यातपत्राणि येषाम् । लम्बिताः स्थूलमल्लिकामुकुलानां हारिणो हारा येषाम् । भाबद्धा
लवङ्गं देवकुसुमं तस्य पहवा येष्वेवंविधा चन्दनमालिका तोरणार्थे मङ्गल्यं दाम येषाम् । 'तोरणार्थे तु मङ्गलयं
दाम चन्दनमालिका' इति कोशः । दोलेति । दोलायमानाः कम्पमानाः कुसुमदासँध्वजा येषाम् । मृणा-
लेति । भृणालानां तन्तुलानां वेत्रं हस्ते यासां ताभिगृहीतानि स्वीकृतानि रुचिराणि मनोहराणि कुसुमा-
भरणानि पुष्पविभूषणानि याभिः । मध्विति । मधुलदम्या चसन्तश्रियः प्रतिकृतिभिः प्रतिरूपाभिरे-
वंविधाभिर्द्वारपालिकाभिरधिष्ठितानामाश्रितानाम् । सर्वं दृष्टवानिति पूर्वोकं स्पष्टीकुर्ववाह-- कचिदिति !
कस्मिंश्चित्प्रदेश उभयतटे निखाता आरोपिता ये तमालपलवारतापिच्छकिसलयास्तैः कृता वनलेखा कानन-
वीथी यासां ताः । कुमुदानां धूलि: पराग: सैव वालुका सिकता तस्याः पुलिनं जलोज्झितं सैकतं मौलत
इत्येवंशी लाश्चन्दनरसेन मलयजद्रवेण प्रवर्त्यमाना विस्तार्यमाणा गृहनदिका भवनसरितः । कन्तिदिति । निचु-
लमजरी हिजलवल्लरी तथा रचितानि रक्तचामराणि येषामेतादृशानां जलार्द्रवितानकानामम्भः क्लिजोल्लोचानां
तलेषु सिन्दूरं नागजं तेन सहवर्तमानेषु कुट्टिमेष्वास्तीर्यमाणानि विस्तीर्यमाणानि रक्तपङ्कजरायनानि लोहित-
कमलशयनानि । क्वचिदिति । एळा चन्द्रवाला तस्या रसेन सिच्यमानानि सेन्चन क्रियाविषयी क्रियमाणानि
स्पर्शेन करसंस्पर्शेनानुमेयी अनुमातुं योग्या रम्या मनोहरा भित्तयः कुड्यानि येषामेवंविधानि स्फाटिकसवनानि ।
क्वचिदिति । कस्मिंश्चित्प्रदेशे शिरीषः कपीतनस्तस्य पक्ष्मभिः कोमलकेसरैः कृतशाद्वलानां विहितशा-
दहरितानां मृणालघारागृहाणां विसयन्त्रसझनां शिखरं प्रान्तमारोष्यमाणानामुपरिटान्त्रीयमानानां धाराका•
दम्बानां धूलिभी रजोभिर्धूसरितानि यन्त्रगृहवर्तिमयूरकाणां कदम्बकानि मण्डलानि । कचिदिति । सह-
पपo-1 ख व । य ( ) a थন। टथ-
मालिकाः ( तोहणलम्बिवानि पुष्पदामानि ) येषु तेषाम् । 2 कुसुमदामान्येव ध्वजा येषाम् । 3 पिठ्
मन्दम् । कुमुदानां धूलिदेव वालुका तस्याः (अर्थात्तनिर्मिता) पुलिनमाला सैकतश्रेणिर्यातां ता इति
सरलोऽर्थः 1 4 जलार्द्राणां चन्द्रातपानाम् 'चंदोवा' । 5 स्फटिकानां पारदर्शकत्वासनित्तयो न दुष्टुं शक्याः
[
: । 6 मण ( यजमणम) । शृणजलसगृ
शख ( ) पtचर
जम (थे: ।
पाठा० --- १ प्रकृतिभि. २ जलाद्रीकृत ३ ससिन्दूर ४ स्पर्शानुमेयभित्तीनि; स्पर्शानुमेयरम्यस्थितिप्रदेशानि,
५ अन; अनक. ६ धूसराणाम्; धूसरितानाम्. ७ तरुसक्तैः●
,
[ कथायाम्-
G
तवेदिकानां पुण्डरीककलिकाघटितघण्टिकानां विकसितमिन्दुवारकुसुममञ्जरीचामराणां ल
म्बितस्थूलमल्लिकामुकुलहागणामाबद्धलवङ्गपल्लत्रचन्दन मालिकानां दोलायमान कुमुददामध्व-
जानां मृणाल वेत्रहस्ताभिर्गृहीतरुचिरकुसुमाभरणाभिर्मधुलक्ष्मीप्रतिकृतिभिरिव द्वारपालिका-
भिरधिष्ठितानां कदलीतोरणानां तलेन प्रविश्य सर्वतो निसृष्टदृष्टिदृष्टवान्कचिदुभयतट निखात
तमालपल्लवकृतवनलेखाः कुमुदधूलि वालुकापुलिनमालिनीश्चन्दनरसेन प्रवर्समाना गृहनविकाः,
क्वचिन्निचुल मञ्जरीरचितरक्तचामराणां जैलार्द्रवितानकानां तलेषु सिन्दूरकुट्टिमेष्वास्तीर्यमा-
णानि रक्तपंङ्कजशयनानि, क्वचिदेलारसेन सिच्यमानानि स्पर्शानुमेयरम्यभित्तीनि स्फटिकम-
वनानि, कचिच्छिरीषपक्ष्मकृतशाद्वलानां मृणालधारागृहाणां शिखरमारोप्यमाणानां धाराकद-
म्बधूलिधूसरितानि यन्त्रमयूरकाणां कदम्बकानि, कचित्सहकाररँस सि कैर्जम्बूपल्लवैराच्छाच
मानाभ्यन्तराः पर्णशालाः कचित्क्रीडितकृत्रिमकरिकलभ
यूथकाकुली क्रियमाणाः काझनक-
*
AFU
कलिकानां वायघण्टिकानुकारादाह
- पुण्डरीकेति । पुण्डरीकाणि सिताम्भोजानि तेषां कलिकामिर्ध-
टिता निर्मिता घण्टिकाः किङ्किण्यो येषाम् । विकसितानि विमुद्राणि सितानि सिन्दुवारस्य निर्गुण्डया: कुसुमानि
तेषां मञ्जरीणां चामराण्यातपत्राणि येषाम् । लम्बिताः स्थूलमल्लिकामुकुलानां हारिणो हारा येषाम् । भाबद्धा
लवङ्गं देवकुसुमं तस्य पहवा येष्वेवंविधा चन्दनमालिका तोरणार्थे मङ्गल्यं दाम येषाम् । 'तोरणार्थे तु मङ्गलयं
दाम चन्दनमालिका' इति कोशः । दोलेति । दोलायमानाः कम्पमानाः कुसुमदासँध्वजा येषाम् । मृणा-
लेति । भृणालानां तन्तुलानां वेत्रं हस्ते यासां ताभिगृहीतानि स्वीकृतानि रुचिराणि मनोहराणि कुसुमा-
भरणानि पुष्पविभूषणानि याभिः । मध्विति । मधुलदम्या चसन्तश्रियः प्रतिकृतिभिः प्रतिरूपाभिरे-
वंविधाभिर्द्वारपालिकाभिरधिष्ठितानामाश्रितानाम् । सर्वं दृष्टवानिति पूर्वोकं स्पष्टीकुर्ववाह-- कचिदिति !
कस्मिंश्चित्प्रदेश उभयतटे निखाता आरोपिता ये तमालपलवारतापिच्छकिसलयास्तैः कृता वनलेखा कानन-
वीथी यासां ताः । कुमुदानां धूलि: पराग: सैव वालुका सिकता तस्याः पुलिनं जलोज्झितं सैकतं मौलत
इत्येवंशी लाश्चन्दनरसेन मलयजद्रवेण प्रवर्त्यमाना विस्तार्यमाणा गृहनदिका भवनसरितः । कन्तिदिति । निचु-
लमजरी हिजलवल्लरी तथा रचितानि रक्तचामराणि येषामेतादृशानां जलार्द्रवितानकानामम्भः क्लिजोल्लोचानां
तलेषु सिन्दूरं नागजं तेन सहवर्तमानेषु कुट्टिमेष्वास्तीर्यमाणानि विस्तीर्यमाणानि रक्तपङ्कजरायनानि लोहित-
कमलशयनानि । क्वचिदिति । एळा चन्द्रवाला तस्या रसेन सिच्यमानानि सेन्चन क्रियाविषयी क्रियमाणानि
स्पर्शेन करसंस्पर्शेनानुमेयी अनुमातुं योग्या रम्या मनोहरा भित्तयः कुड्यानि येषामेवंविधानि स्फाटिकसवनानि ।
क्वचिदिति । कस्मिंश्चित्प्रदेशे शिरीषः कपीतनस्तस्य पक्ष्मभिः कोमलकेसरैः कृतशाद्वलानां विहितशा-
दहरितानां मृणालघारागृहाणां विसयन्त्रसझनां शिखरं प्रान्तमारोष्यमाणानामुपरिटान्त्रीयमानानां धाराका•
दम्बानां धूलिभी रजोभिर्धूसरितानि यन्त्रगृहवर्तिमयूरकाणां कदम्बकानि मण्डलानि । कचिदिति । सह-
पपo-1 ख व । य ( ) a थন। टथ-
मालिकाः ( तोहणलम्बिवानि पुष्पदामानि ) येषु तेषाम् । 2 कुसुमदामान्येव ध्वजा येषाम् । 3 पिठ्
मन्दम् । कुमुदानां धूलिदेव वालुका तस्याः (अर्थात्तनिर्मिता) पुलिनमाला सैकतश्रेणिर्यातां ता इति
सरलोऽर्थः 1 4 जलार्द्राणां चन्द्रातपानाम् 'चंदोवा' । 5 स्फटिकानां पारदर्शकत्वासनित्तयो न दुष्टुं शक्याः
[
: । 6 मण ( यजमणम) । शृणजलसगृ
शख ( ) पtचर
जम (थे: ।
पाठा० --- १ प्रकृतिभि. २ जलाद्रीकृत ३ ससिन्दूर ४ स्पर्शानुमेयभित्तीनि; स्पर्शानुमेयरम्यस्थितिप्रदेशानि,
५ अन; अनक. ६ धूसराणाम्; धूसरितानाम्. ७ तरुसक्तैः●