कादम्बरी /238

चन्द्रापीडस्य मातापितृदर्शनम् ] पूर्वभागः ।
 
२०५
 
[^१]शुद्धान्तर्ववंशिकैः, अतिप्रशान्ता काराभिग्यश्च कषायरक्ताम्बर-
धारिणीभिः संध्याभिरिव सकल-
लोकवन्द्याभिः प्रलम्बश्रवणपाशा-
भिर्विदिताने क केक [^२]कथावृत्तान्ताभिर्भूतपूर्वाः पुण्याः कथाः कथ-

यन्तीभिरिति [^५]हासान्वाचयन्तीभिः पुस्तकान्दधतीभिर्धर्मोपदे-
शान्निवेद [^६]यन्तीभिः जरत्प्रनव्रजिता-
भिर्विनोद्यमानाम्, उपरचित- स्त्रीवेषभ [^७]भाषेण गृहीत विकटप्रसाधनेन वर्ष [^८]वरजनेनोप- से [^९]व्यमा-
नाम्, अनवरती [^१०]ताभिधूयमानवालव्यजनकला- पाम्, अङ्गनाजनेन च वसनाभरणकुसुमपटवा-
सं [^११]सताम्बूल- तालवृन्ताङ्गरागभृङ्गारधारिणा मण्डलोपविष्टेनोपास्यमानाम्, पयो-
धरौ [^१२]रावलम्बिमुक्ता-
गुणाम् अँ[^१३]अचलमध्यसबस्रवद्गङ्गाप्रवाहा- मिव मेदिनीम्, आसन्नदर्पणपतितमुखप्रतिबिम्बाम् अर्क
 
i
 
."
 
c
 

 
[ टि ]-- क्षीरोदकल्लोलैः क्षीरसमुद्रतरः परिवृतां श्रियमिव लक्ष्मी- मिव । पुनः कीदृशीम् । जरत्प्रव्रजिताभिर्वृद्धतापसी-
भिर्विनोद्यमानां विनोदविषयी क्रियमाणाम् । अथ च तापसीनां विशेषण णानि--अति- प्रशान्तोऽतिशान्त आकारो
यासां ताभिः । कषायेण रक्तं यदम्बरं वस्त्रं तद्धारयन्तीत्येवंशीलास्ताभिः । सकलाः समग्रा ये लोकास्तै- र्वन्द्या-
भिर्वन्दनीयाभिः । रक्ताम्बर साम्यादाह - [^1]संध्याभिरिव । प्रलम्बा लम्बायमानाः श्रवणपाशाः कर्णपाल्यो
यासां ताभिः । विदि- ता ज्ञाता अनेकाः कथाः प्रबन्धास्तासां वृत्तान्तो वार्ता याभिस्तास्ता- भिः । पूर्ववं भूता
भूतपूर्वा एवंविधाः पुण्याः पवित्राः कथाः संबन्धान्क- थयन्तीभिः प्रतिपादयन्तीभिः । इतिहासान्पूर्वं-
घृवृत्तान्तान्वाचयन्तीभिः पठन्तीभिः । पुस्तका [^2]ञ्छास्त्रान्दधतीभिर्धारयन्तीभिः । धर्मोप- देशान्निवेदयन्तीभिर्ज्ञापय-
न्तीभिः । पुनस्तामेव विशेषयन्नाह – उप- रचितेति । उपरचितो विहितः स्त्रीणां वेषो नेपथ्यं भाषा च येन
स तथा तेन । गृहीतमात्तं विकटं विपुलं प्रसाधनं प्रतिकर्म येनैवंविधेन वर्षवरजनेन षण्ढजनेनोपसेव्यमानां
पर्युपास्यमानाम् । कामन्दक्यां तेषां लक्षणं यथा – 'ये त्वल्पसत्त्वाः प्रथमाः क्लीबाश्च स्त्रीस्वभाविनः ।
जाया न दुष्टाः कार्येषु ते वै वर्षवराः स्मृताः' इति । अनवरतं निर- न्तरमभिधूयमानो वीज्यमानो वालव्यजन-
कलापश्चामरसमूहो यस्याः सा ताम् । अङ्गनाजनेन स्त्रीजनेन चोपास्यमानां सेव्यमानाम् । अङ्गनाञ्जनं विशेषय-
न्नाह – वसनेति । वसनानि वस्त्राणि; आभर- णानि भूषणानि; कुसुमानि पुष्पाणि, पटवासः पिष्टातः, ताम्बूलं

नागवल्लीदलानि, तालवृन्तं व्यजनम्, अङ्गरागो विलेपनम्, भृङ्गारः कनकालुका, एतान्धरतीति धारी तेन
धारिणा । कीदृशेन । मण्ड- ल्योपविष्टेन स्थितेन । अन्वयस्तु प्रागेवोक्तः । पुनरपि विशेषतस्ता- मेव विशेषयन्नाह -
पयोधरेति । पयोधरयोः कुचयोरवलम्बी मुक्ता- गुणो हारो यस्यास्ताम् । स्तनानामत्युच्चत्वेन मुक्तानां
चात्युज्वल- त्वेनोपमान्तरं प्रदर्शयन्नाह - अचलेति । अचलयोः पर्वतयोर्मध्ये-
ऽन्तरे स्रवन् वहमानो
गङ्गाप्रवाहो यस्यामेवंभूता मेदिनीमिव वसुंधरामिव । सर्वंसहत्वात्तस्याः पृथिव्या उपमानम् । आसन्नेति ।

आसन्नः समीपवर्ती यो दर्पण आदर्शस्तत्र पतितो मुखप्रतिबिम्बो यस्यास्ताम् । अत्रार्थ उपमानान्तरं
दर्शयन्नाह – अर्केति । अर्कबिम्बे सूर्यमण्डले प्रविष्टुं शशिमण्डलं यस्यामेवंभूतां दिवमिवाकाशमिव ।
तस्यामेव शशिबिम्बस्यार्कबिम्बे प्रवेशात् । अत्रादर्शस्य सूर्यबि- म्बोपमानम् । मुखस्य शशिभ्रण्डलोपमानम् ।
 
>
 
G
 
♥
 
टिप्प० –
 
[^]F.1 अतिप्रशान्ताकाराभिरित्यादि विशेषणत्रयं प्रव्रजितासु सन्ध्यासु च योज्यते । अतिप्रशा-
न्ताकाराभिः सकललोकवन्द्या- भिरिति तुतूभयन्त्र समानं स्पष्टं च । सन्ध्यापक्षे - कषायेण रक्तमिव यदम्ब•
रम् ( आकाशम् ) तद् धारयन्तीभिरित्यर्थो बोध्येः । य: ।
[^2]G. पुस्तक - -शास्त्रयोः क्लीबत्वमेवोचितम् ।
 
.
 
पाठा० -
 
[^१]G. शुद्धान्तान्तर्ववंशिकै: • .
[^२]G. कथालाप.
[^३]G. श्रुतपूर्वा:.
[^४]G. कथा:.
[^५]G. वाचयन्तीभिरितिहासपुस्तकानि दद-
तीभिः; इतिहासान्वा-
चयन्तीभिः पुस्तकानि दंदधतीभिः .
[^६]G. निवेदयन्तीभिः पुण्याः कथा जरत्.
[^७]G. भारेण.
[^८]G. वर्षधर.

[^९]G. संसेव्यमानाम् .
[^१०]G. विधूयमानाम्.
[^११]G. ताम्बूलवृन्त .
[^१२]G. अवलम्बित; अन्तरावलम्बित .
[^१३]G. अचलद्वयप्रवृत्तगङ्गा;
अचलद्वयमध्यप्रवृत्त गङ्गा.