कादम्बरी /236

चन्द्रापीडस्य मातापित्रोर्दर्शनम् ]
 
पूर्वभागः ।
 
२०३
 
पूर्वकृतावस्थानेन दूरपर्यस्त
मौलिशिथिलितं [^१]तचूडामणिमरीचि- चुम्बितवसुधातलेन राजलोकेन
प्रत्येकशः प्रतीहारनिवे [^२]द्यमा- नेन सादरं प्रणम्यमानः, पढ़ेदे पढ़ेदे चाभ्यन्तरविनिर्गताभिराचार -
कुश- ला मिरम्तःभिरन्त: पुरवृद्धाभिः क्रियमा [^३]णावतरणमङ्गलः, भुवनान्तरा- णीव विविधप्राणिसहस्रसं-
कुलानि सप्तकक्षान्तराण्यतिक्रम्याभ्यन्सराव त- रावस्थितम्, अनवरतशेख [^४]शस्त्रग्रहणश्यामिकालीढकरतलैः
कर- चरणलोचे [^५]चनवर्जमसितलोहजाले [^६]लका वृतहाशरीरैरालानस्त- म्भैरिव गजमदपरिमल लोमनिरन्तर-
' [^७]भनिरन्तरनिलीन मधुकर पटलजटि- लैः कुलक्रमागत रुदात्तान्वयैरनुरक्तै [^८]र्महाप्राणतयाति कर्कश- तया च दा-
नवैरिवा [^९]शयाकारसंभाव्यमानपराक्रमैः सर्वतः शरीररक्षाधिकारनियुक्तैः पुरुषैः परिवृतम्,
' उभयतो वारविलासि- नीभिश्चानवरतमुद्द्यधूमान धवलचामरम्, अमलपुलिन तलशोभिनि सुर-
कुञ्जरमिव मन्दाकिनीवारिणि हसँघहंस [^१०]धवलशयनतले निष- ण्णं पितरमपश्यत् । आलोकयेति च
प्रतीहारबवचनानन्तरमतिदूरा- वनतेन चलितचूडामणिना शिरसा कृतप्रणाममेह्येही त्यै [^११]त्यभि- धानो
दूरादेव प्रसारितभुजयुगलः शयनतलादीष [^१२]दुच्छ्वसित- मूर्तिरानन्दजलपूर्यमाणलोचन:
 
समुद्रत-
।
 
गत-
 
[ टि ]-- समन्तात् प्रचलितेनोत्थितेन कुमाराग मनप्रतीक्षया पूर्ववं कृतं विहितमवस्थानमनस्थितिर्येन । दूरादेव पर्यस्ता नम्रा
ये मौलयः शिरांसि मुकुटानि वा तेभ्यः शिश्लथिलिताः ऋषीश्लथीभूता ये चूडामणय- स्तेषां मरीचिभिक्षुश्चुम्बितमाश्लिष्टुं
टं वसुधातलं येन । प्रत्येकशः प्रत्येकं प्रतीहारो द्वारपालस्तेन निवेद्यमानेन निवेदनां क्रियमाणेन सादरं यथा स्यात्तथेति
क्रियाविशेषणम् । पदे पदे प्रतिपदमभ्यन्तरान्मध्य- प्रदेशाद्विनिर्गताभिर्बहिर्निःसृताभिराचारे राजस्थितौ कुशलाभि
र्निपुणाभिरन्तः पुरवृद्धाभिर्महत्तरिकाभिः क्रियमाणमवतरणमङ्गलं यस्य सः । अथं राजानं विशेषयन्नाह - अभ्य
[न्तरेति । अभ्यन्तरे मध्यगृहेऽवस्थितं कृतावस्थानम् । पुनः कीदृशम् । पुरुषैः परिवृतं आवृतम् । पुरुषान्वि
शेषयन्नाह – अनवरतेति । अनवरतं निरन्तरं यच्छस्त्रग्रहणं तेन या श्यामिका तयालीढमाश्लिष्टं करतलं
हस्ततलं येषां तैः । कुकरचरणलोचनवर्जम् । एतान्विहायेत्यर्थः । तेषामप्यावर- णे शस्त्रग्रहणगतिप्रेक्षणाना मेवाभावः
स्यादित्यर्थः । असितं यल्लो- हजालकं तेनावृतमाच्छादितं शरीरं येषां तैः । कैरिव । आलानस्त-म्भैरिव गजबन्धन-
स्तम्भैरिव । असितत्वसाम्यादाह - गजेति । गज- स्य हस्तिनो यो मदो दानं तस्य यः परिमलस्तस्य लोभेन
निरन्तरं निलीना ये मधुकरा भ्रमरास्तेषां पटलानि तैर्जटिलैर्व्याप्तैः । कुलक- मागतैः परम्परायातैः । उदात्तो
महानन्वयो वंशो येषां तैः । अनुरक्तैः प्रीतिमद्भिः । महाप्राणतया महापराक्रमतयातिकर्कशतयातिनिष्ठु- रतया च
दानवैरिव दनुजैरिवाशयश्चित्ताभिप्रायः आकार आकृतिः, ताभ्यां संभाव्यमानः पराक्रमः साहसं येषु तैरेवंभूतैः
सर्वतश्चतुर्दिक्षु शरीररक्षाधिकारनियुक्तैरात्मरक्षकैः पुरुषैः परिवृतं परिवेष्टितम् । उभयतः पार्श्वद्वये वारविला-
सिनीभिर्वारयोषिद्भिरनवरतमुद्द्यधूमानं वीज्यमानं धवलचामरं यस्य स तम् । पुनः कीदृशम् । हंसवद्धबवलं यच्छ-
यनतलं शय्यातलं तत्र निषण्णं स्थितम् । कमिव । मन्दाकिनी गङ्गा तस्या वारिणि जले सुरकुञ्जरमिवैरावणमिव ।
। शयनं विशि- नष्टि – अमलेति । अमलं निर्मलं यत्पुलिनं सैकतं तस्य तलं तद्व- च्छोभिनि विराजिनि ।
अन्वयस्तु प्रागेवोक्तः । आलोकय विलोक- येति प्रतीहारवचनानन्तरं द्वारपालोक्तेः पश्चादतिदूरादतिदविष्ठदे- शा-
दवनतेन नम्रेण चलितः कम्पितश्चूडामणिः शिरोमणिर्यस्यैवंभूतेन शिरसा समस्तकेन कृतः प्रणामो येन तम् ।
एह्येहि । वीप्सायां द्वित्वम् । आगच्छागच्छेत्यभिदधान इति ब्रुवाण: दूरादेव प्रसारितं विस्ता- रितं भुजयुगलं
बाहुयुग्मं येन सः । शयन तलादीषत्किंचिदुच्छ्वसितोव-
र्ध्वीभूता मूर्तिः शरीरं यस्य सः । आनन्दजलेन प्रमोदबाष्पेण
पूर्य माणे श्भ्रियमाणे लोचने नेत्रे यस्य सः । आनन्दरूपम भिव्यञ्जयन्नाह - समुद्रगतेति । समुद्रगतः प्रादुर्भूतो यः
 
2
 
पाठा० -
 
[^१]G. चलित.
[^२]G. निवेथद्यमाननाम्ना .
[^३]G. अवतारण; अवतरणक.
[^४]G. शस्त्रग्रह.
[^५]G. विलोचन.
[^६]G. जालावृत.
.
[^७]G. लोभनिलीन.
[^८]G. महाप्रमाणतया .
[^९]G. अतिशयाकारम्; आशंशयाकारम्; अतिशयाकारैः; अतिशयाकार.
[^१०]G. हंसध-
वले.
[^११]G. आदरेणामिदधानः .
[^१२]G. उल्लसित .
[^१३]G. आपूर्यमाण.