कादम्बरी /214

नगरं प्रति प्रस्थानम् ]
 
पूर्वभागः ।
 
शिरसः परस्परोत्पीडनकुपिततुरङ्गम [^१]निवारणायस्ता राज- पुत्रास्तं पर्यवारयन्त । एकैकशा
शश्च प्रतिनाम [^२]ग्राहमावेद्यमाना बलाहकेन विचलितमुकुट पद्मरागकिरणोद्गमच्छले नानुरागमिवोध-
-
द्वमद्भिः संघटित [^३]तसेवाञ्जलिमुकुलतया यौवरा [^४]ज्याभिषेक
-
ककलशा वर्जित सलिललग्नक मलैरिव दूरा
वनतैः शिरोभिः प्रणेमुः । चन्द्रापीडस्तु तान्सर्वा [^५]न्मानयित्वा यथोचितमनन्तरं तुरङ्गमा-
धि.
रूढेनानुगम्यमानो वैशम्पायनेन राज्यलक्ष्मी [^६]निवासपुण्ड- रीकाकृतिना सकलराजन्यकुलकुमु..
दुदखण्ड चन्द्रमण्डलेनेव तुरङ्ग- मसेनासस्रवन्तीपुलिनायमानेन क्षीरोदफेनधवलितवासुकिफणा-

मण्डलच्छविना स्थूल [^७]मुक्ताकलापजाल [^८]कावृतेनोपरि चिह्नीकृतं केसरिणमुद्रवह
तातिमहता [^९]कार्य.
खतस्वरदण्डेन प्रियमा- णेनातपत्रेण निवारितातपः, उभयतः समुद्भूयमानचामरकलाप- पवननर्तितः
 
।
 
त-
 
[ टि ]-- तानि दूरीकृतानि यान्यातपत्राणि छत्राणि तैः शून्यानि रिक्तानि शिरांसि येषां ते तथा । परस्परेति
परस्परमन्योन्यं यत्पी- डनं तेन कुपिताः कोपं प्राप्ता ये तुरङ्गमा अश्वास्तेषां निवारणं निषे- धनं तत्रायस्त
उद्यताः । अथ च बलाहकेन नाम [^1]निवेदन नियु- क्त पुरुषेण प्रतिनामग्राहं यथा स्यात्तथैकश आवेद्यमाना निवे
द्यमाद्यमा- नाः नामग्रहणे नामग्रहणनियुक्ते वा । 'बलाहकोऽम्बुदे गिरौ' इत्य- नेकार्थः । शिरोभिः प्रणेमुर्नमस्का
र: चक्रुः । तमिति शेषः । शिरांसि विशेषयन्नाह — विचलितेति । विशेषेण चलिताः कम्पिता मुकुटाः कोटी
राणि तेषां पद्मरागा लोहितमणयस्तेषां किरणानां प्रभाणा- मुद्गमो बहिः प्रचारस्तस्य छलेन मिषेणानुरागं रक्ति
मानमान मुद्रवमद्भि- रिवोद्भिगिरद्भिरिव । संघटीति । संघटितः संगतो यः सेवाया अञ्जलिः स एव मुकुलः कुडड्मलस्तस
स्य भावस्तत्ता तया । शिरसां वर्तुलसम्या- दालिमुकुलस्य कमेमलमुकुल साम्याच्छिरः स्थिताञ्जलिमुकुलोत्प्रेक्षा- माह-
यौवराज्येति । यौवराज्यस्य योऽभिषेकस्तदर्थं ये कलशाः कुम्भास्तैरावर्जिततं गृहीतं यत्सलिलं तत्र लनानि
ग्नानि यानि कमलानि तैरिव दूरावनतैर्दूर तो ऽवनतैर्नम्रीभूतै [^2]श्चंचन्द्रापीडं पर्यवारयन्ते- त्यन्वयस्तु प्रागेवोकःक्त: । चन्द्रापीडस्
तु नगराभिमुखखं प्रतस्थ इत्यन्वयः । तान्सर्वान्राजपुत्रान्यथोचितं यथायोग्यं मानयित्वा संमानं दत्त्वा-नन्तरं पश्चा
द्भागेनैव तुरङ्गमाधिरूढेनानुगम्यमानः समनुयायमानः । पुनः कीदृशः । आतपत्रेण छत्रेण निवारितो दूरीकृत
आतपो दिन- करप्रकाशो यस्य सः । छत्रं विशेषयन्नाह - राज्येति । राज्यस्याधि- पत्यस्य या लक्ष्मीः श्रीस्तस्य
य यन्निवासार्थथं पुण्डरीकं कमलं तद्वदा- कृतिराकारो यस्य स तेन । सकलानि समग्राणि यानि राजन्यकुला- नि नृप
कुलानि तान्येव कुमुदानि कैरवाणि तेषां खण्डं वनं तत्र चन्द्रमण्डलेनेव शशिबिम्बेनेव । छत्रेण राजचिन
ह्नेन राजन्या विक-सितमुखा भवन्तीति भावः । तुरङ्गमसेनाश्ववाहिनी सैव स्रवन्ती तहिटिनी तस्याः पुलिंना लिनायामानेन
सैकताय मानेन । अत्र विततगहन- गाम्भीर्यादिगुणवत्त्वादश्वसेनाया नद्युपमानम् । क्षीरोदस्य दुग्ध- समुद्रस्य ग
य फेनोsऽब्धिकफरस्तेन धवलितो यो वासुकिर्नागराजः । वासुकेन त्वैर्नील [^3]त्वप्रसिद्ध्या एतद्विशेषणम् । तस्य यत्फणाम
-
ण्डलं तद्वच्छविर्या स तथा तेन । स्थूलमुक्तानां नाकलापैर्निर्मितजाल-
कैर्गुच्छेछैरावृते नाच्छादितेन । उपरीति ।
उपरि ऊर्ध्वं चिह्नीकृतं लाञ्छनीकृतं केसरिणणं सिंहमुद्वै [^४]द्वहता धारयतातिमहताति- महीयसा कार्तस्वरदण्डेन
सुवर्णदण्डेन कृत्वा ध्रियमाणेन धार्यमाणेन उभयत इति । उभयत उभयपार्श्वयोः समुद्धूयमानो वीज्यमानो
यश्चामरकलापो वालव्यजनसमूहखस्तस्य यः पवनः समीरणस्तेन नर्तिता लास्ययं कारिताः कर्णपल्लवा यस्य स तथा ।
 
टिप्प० -
 
[^1]F. सेनाध्यक्षेणेत्युचितम् ।
[^2]F. अयमपि प्रमादः । दूरावनतैः शिरोभिः प्रणेमुरित्येवान्चवयः ।

[^3]F. शेषस्य श्वेतत्वं सुप्रसिद्धम् । अत एव श्वेतच्छन्त्रस्य वासुत्रस्य वासकि- (शेष) फणामण्डलेन साम्यम् । शीशे
क्षीरोदफेनैस्खस सतस्य ततोप्यतिशयित अ- शुभ्रत्वमित्यर्थः ।
[^4]F. छन्नेत्रे सिंहमूर्तिः राजचिह्नत्वेनाङ्कितेत्यर्थः ।
 
पाठा
 
-
 
[^१]G. निवारणायस्ता; निवारणयासितहस्ताः, निवारणयायासि: .
[^२]G. ग्रहणम् .
[^३]G. संघट्टित.
[^४]G. अभिषेकतया.

[^५]G. संमानचित्यायित्वा.
[^६ मिक्]G. निवासयोग्य .
[^७]G. मुद्धाक्ताफलककलाप.
[^८]G. परिदुसेवृतेन.
[^९]G. कार्तस्वरेण दण्डेन.