कादम्बरी /210

इन्द्रायुधः ]
 
पूर्वभागः ।
 
शङ्खमालिकाभरणम्, भीतमिव सम्वस्तब्धकर्जणम्, विद्याधरराध्यमिव चक्रवर्तिनरवाहनोचितम्,
सूर्योदयमिव सकल [^१]भुवनाघर्घार्हम्, अश्वातिशयमिन्द्रायुधमद्राक्षीत् ।
 

 
दृष्ट्वा च तमदृष्टपूर्वममानुषलो को चिताकारसखिल त्रिभुवन राज्यो- चितमशेषलक्षणोपपन्नम-
श्वरूपातिशयमतिधीरप्रकृतेरपि चन्द्रापीडा-
डस्य पस्पर्श [^२]विसास्मयं हृदयम् । आसीच्चास्य मनसि --

'सरभस [^३]परिवर्तन [^४]वलितवा सुकि श्भ्रमितमन्दरेण मत्रथ्नता जे[^५]जलधिजलमिदमश्व [^६]रत्नमनभ्युद्धरता
किं नाम रत्नमुद्भुधृ- तं [^७]सुरासुरलोकेन । अनारोहता च मेरुशिलातलविशालमस्य पृष्ठमाखण्डलेन
किमासादितं त्रैलोक्यराज्यफलम् । उचैःश्रवसा विस्मितहृदयो नवञ्चितः खलु जलनिधिना
शतमखः । मन्ये च भग- वतो नारायणस्य चक्षुर्गोचर [^८]मियता कालेन नायमुपगतो येनाद्यापि
तो [^९]तां गरुडारोहणव्यसनियां न संतां न [^१०]त्यजति । अहो खल्वतिशै[^११] शयितत्रिदशरो [^१२]राज्यसमृद्धिरियं तातस्य
 
,
 

 
[ टि ]-- पक्षे चक्रवर्ती यो नरवाहनो वत्सराजसुतो विद्या [^1]धरस्त- स्तस्योचितं योग्यम् । विद्याधरादिषु नरवाहनराजकी-
यत्वस्य प्रसि- द्धत्वादित्युपमानम् । सूर्योदयमिव सकलं समग्ररं भुवनं जगदेवार्थोघो मूल्यं तस्याहं योग्यम् । सर्वो-
त्कृष्टमित्यर्थः । पक्षे सकलभुवनस्यार्घः पूजा तस्याईर्हम् । योग्यमित्यर्थः । 'सकलभुवननाथार्हम्' इति
कुत्र- चित्पाठः । तत्र समग्रभुवनस्य नाथः स्वामी तस्याईंर्हं योग्यम् । पक्षे सकलभुवनस्य नाथ आशीस्तस्या अर्ह
हं योग्यम् । ध्वान्तध्वंसकत्वेन त्रिभुवनेन मङ्गलशंसनमस्य क्रियत इति भावः । अश्वेषु तुरङ्गमेष्व- तिशयमत्युत्कृ
ष्टमेवंविधमिन्द्रायुधमद्राक्षीदपश्यदिति । अन्वयस्तु प्रागेवोक्तः ।
 
ल
 
तमदृष्टपूर्वमनवेक्षितपूर्ववं दृष्ट्वा विलोक्यातिधीरप्रकृतेरप्यतिसाहस- भावस्यापि चन्द्रापीडस्य हृदयं विस्मयमा-
वर्यश्चर्यं पस्पर्श स्पृष्टवदि- त्यन्वयः । तमेव विशेषयन्नाह
- अमान्विति । अमानुषो यो लोको देवलोकस्तस्योन्वितों
चितो योग्य आकार आकृतिर्यस्य स तम् । अखिलं समयं त्रिभुवनराज्यं यस्य, अखिलं त्रिभुवनराज्यं वा तस्योश्विचितं

योग्यम् । अशेषलक्षणैरुपपचंन्नं सहितम् अश्वस्य यद्रूपं तदे [^2]वा- तिशयमत्युत्कृष्टं यस्मिन् । अस्य चन्द्रापीडय
स्य मनसि चित्त इदमा- सीद्वबभूव । तदेवाह - सरभसेति । सरभसं वेगवत्तरं परिवर्त [^3]ना- र्थं वलितो बद्धो यो वासुकिः
सर्पस्तेन भ्रमितो यो मन्दरो मेरुस्तेन जलधिजलं समुद्रपानीयं मध्थ्नता विलोडयतेदमश्वरत्नमनभ्युद्धरता- गृह्णता
सुरासुरलोकेन । किमिति प्रश्ने । नामेति कोमलामन्त्रणे । रत्वंनं वसूहृद्धृतम् न किंचिदुद्धृतमिति भावः । अनेति ।
मेरुशिला- तलवद्विशालं विस्तीर्णमस्य पृष्ठं पृष्ठप्रदेशमनारोहतानधिरोहता- खण्डलेनेन्द्रेण त्रैलोक्यराज्यफलं किमा-
सादितम् । न किसमपीत्यर्थः । उच्चैरिति । सखलु निश्चयेन उच्चैःश्रवसा कृत्वा विस्मितहृदयो हर्षि- तहृदयो
जलनिधिना समुद्रेण शतमख इन्द्रो वञ्चितो विप्रतारितः गुणातिशयं प्रतिपादयितुं वितर्कमाह - मन्ये चेति ।
अहमिति मन्य इति जाने । इयता कालेन भगवतो नारायणस्य चक्षुर्गोचरं नेत्रविष-
यमयं नोपगतो न प्राप्तः ।
हेतुमाह - येनेति । येन हेतुनाप्येताव- त्कालपर्यन्तमपि । तां गरुडारोहणव्यसनितां वैनतेयाधिरोहणा- सक्ततां
न त्यजति न जहाति । अहो इत्याश्चर्ये । खलु निश्चयेन तातस्य मत्पितुरियं राज्यलक्ष्मीराधिपत्यश्रीरतिशथि-
o-यि-
 
 
[^1 aeो न व]F. नरवाहनो न विद्याधर: । कন্তু। किन्तु उनभनदयनाभिधानाद्वत्सराजाद्वासवद
त्तानाम्न्यां महिष्याां नरवाह
Aनदत्तख्य: नपुत्रो बभू य ह व यो हि विद्याधघयमवतरराज्यमधितिष्ठाविति कथ थ । थासरित्सागरे कथा।
[^2 ]F. अश्वरू
पो यः अतिशयः लोकातीतः कश्चिदतिरेकः ( अद्भुतः पदार्थः ) तम् ।
[^3 ल]F. सरभसं यत्परिवर्तनं मथनं तन्न
त्र चलितो वेष्टितः ।
 
पाहा
 
-
 
[^१]G. भुवनाम्यभ्यर्हम् र.
[^२]G. विद्यास्मयः १.
[^३]G. विवर्तन, .
[^४]G. चलित .
[^५]G. जलनिषि धि.
[^६]G. अभ्युद्धरता; अनुखद्धरता पूर्वम.
म्.
[^७]G. सुरलोकेन.
[^८ श्]G. इयतापि, .
[^९]G. तं गरुडाधिरोहणज्व्यसनिता, .
[^१०]G. परित्यजति .
[^११]G. अतिशय.
[^११२]G. राज,
 
.
२३ का०