कादम्बरी /177

कादम्बरी ।
 
[ कथायाम्-
[^१]दिवेवसव्यापारमन्वतिष्ठत् । ततःप्रभृति सुतरां देवताराधनेषु ब्राह्मणपूजासु गुरुजनसपै [^२]सपर्या-
स्ला [^३]स्वादरवती बभूव । यद्यच्च किंचित्कुतचिं [^४]श्चिच्छुश्राव गै[^५]गर्भतृष्णया तत्तत्सर्वं चकार । न महान्त-
मपि केक्लेशमजीगणत् । ।अनवरतदह्यमान [^६]गुग्गुलुं [^७]लु- बहुलघूधूमान्धं [^८]न्धकारितेषु चण्डिका गृहेषु धं[^९]धवला.
म्वबरेण शुचिमूर्तिरुपोषिता [^१०]हरितकुशो [^११]पच्छदेषु [^१२]मुसल- शयनेषु सुष्वाप । पुण्यसलि [^१३]लपूर्णैर्विवि-
धकुसुमफलोपेतःतै: क्षीरतरुपल्लवलान्छनैः सर्वरत्नगःगर्भै: शातकुम्भकुम्भैर्गोकुलेषु वृद्ध- गोपवनि-
ताकृत [^१४]मङ्गलानां लक्षणसंपन्नानां गवामधः सखौस्नौ । प्रतिदिवसमुत्थायोत्थाय सर्वरत्नोपेतानि
हैमानि तिर्लो[^१५]तिलपत्राणि ब्राह्मणेभ्यो ददौ । महानरेन्द्र लिखित मण्डलमध्यवर्तिनी विविधबलि- दा-
मानानन्दित विदिग्देवतानि बैं[^१६]बहुलचतुर्दशीनिशासु [^१७]चतु- ष्पथे लॅ[^१८]स्नपनमङ्गलानि भेजे । सिद्धायतनानि
 
१४४
 
\
 

 
[ टि ]-- यस्मिन्ननेवंभूतं दिवसव्यापारं दिनकृत्यमन्जवतिष्ठदकरोत् । तत इति । ततःप्रभृति तद्दिनादारभ्य सुतरामत्यर्थ
थं देवताराधनेषु देवतानां देवीनामाराधनानि प्रसन्नीकरणानि तेषु, ब्राह्मणास्त्रयी- मुखास्तेषां पूजा अर्चास्तासु, गुरु-
जनानां पूज्यजनानां सपर्या : सेवास्तास्वादरवत्यतिबहुमानवती बभूव जज्ञे । यद्यञ्च्चेति । यद्यदश्रुतपूर्व -
कृतपूर्ववं च किंचिद्वस्तु कुतश्चिदनिर्दिष्ट नामकेभ्यो जनेभ्यः शुश्रावाकर्णितवती गर्भतृष्णया भ्रूणलोभेन तत्त-
सर्वं कृतवती । न महेति । महान्तं महीयांसमपि क्लेशं कष्टं नाजीगणन्मनसि न गणि-
तवती । अनवरतेति । अनवरतं निरन्तरं दह्यमानो यो गुग्गुलुः पलङ्कद्रवस्तस्य बहुलो निबिडो यो धूमस्ते -
मानान्धकारः संजातो येष्वेवंविधेषु चण्डिका चामुण्डा तस्या गृहेषु सद्मसु । धवलेति । धवलाम्बरेण शुभ्र-
घावाससा शुचिः पवित्रा मूर्तिः शरीरं यस्याः सा तथोपोषिता कृतोपवासा । हरितेति । हरिता नीला ये
कुशा दर्भास्त एवोपच्छद उत्तरपटो येष्वेवंभूतेषु मुसलान्ययोग्राणि तेषां शयनेषु [^1]तलिनेषु सुष्वाप शयनं
व चकार । पुण्येति । पुण्यानि पवित्राणि यानि सलिलानि जलानि तैः पूर्णैर्भूतैर्विविधानि विचित्राणि यानि

कुसुमफलानि तैरुपेतैः सहितैः । क्षीरतरवो वटादयस्तेषां पल्लवाः किसलयानि । क्वचित् 'क्षीरपल्लव -' इति
पाठः । तत्र क्षीरपल्लवः कोमलपल्लव इति व्याख्येयम् । त एव लाञ्छनं चिह्नं येषां तैः । सर्वाणि समग्राणि
रत्नानि गर्नेभे मध्यभागे येषां तैः शातकुम्भं सुवर्णं तस्य कुम्भैर्निपै (?) र्गोकुलेषु व्रजेषु । वृद्धेति । वृद्धगोपस्य
मुख्य- बल्लवस्य या वनिता स्त्री तया कृतं विहितं मङ्गलं तिलकादि याभिस्तासाम् । लक्षणैर्मषीतिलकादिभिः
संपन्नानां सहितानां गवां धेनूनामधोऽधोभागे सस्त्रौनौ स्नानं कृतवती । प्रतीति । प्रतिदिवस- महर्निशमु-
त्थायोत्थायोत्थानं कृत्वोत्थानं कृत्वेत्यर्थः । सर्वरत्नैः समग्र- मणिभिरुपेतानि खचितानि हैमानि स्वर्ण निष्पन्नानि
तिलपत्राणि तिलपर्णाकृतिरूपाणि ब्राह्मणेभ्यो विप्रेभ्यो ददौ दत्तवती । अत्र संप्रदाने चतुर्थी । महेति । महा-
नरेन्द्रेण स्वकीयभर्त्रा लिखितमा- लिखितं यन्मण्डलं लोकप्रसिद्धं तन्मध्यवर्तिनी तदन्तस्थायिनी । विवि-
घेधेति । विविधमनेकप्रकारं यद्वबलिदानं तेनानन्दिताः प्रमोददं प्राप्ता दिग्देवता येषु तानि । बहुलेति ।
बहुलस्य कृष्णपक्षस्य याश्चतुर्दश्यस्तासां निशासु रात्रिषु चतुष्पथे चत्वरे स्नपनमङ्गलानि स्नानभद्राणि भेजे-
sऽभजत् । सिद्धायतनानीति । सिद्धा योगिन- स्तेषामायतनानि चैत्यानि सिषेवे सेवितवती । कीदृशानि ।
 
टिप्प० -
 
[^1]F. मुसलशयनेषु श्रेणीभावेन पातितमुसलशय्यासु, इत्याशयः । पुत्रार्थिनीभिरेवंविधानि
तन्त्रमन्त्रानुष्ठानादीनि क्रियन्ते ।
[^2]F. यासामित्युचितमाभाति ।
[^3]F. तिलपात्राणीव पाठः । सर्वरलोत्नोपेत-
(पूर्ण) त्वं पात्रेष्वेव घटते, रत्नखचितत्वार्थे तु नास्वय स्वारस्यम् ।
[^4]F. धन्यष्टीकाकार: ! महानरेन्द्रोऽत्र
प्रधानभूतो भूतोपचारकर्ता मान्त्रिकः ।
 
पाठा० -
 
[^१]G. वासरव्यापारमकरोत् .
[^२]G. परिचर्यासु च.
[^३]G. अधिकमावदरवती.
[^४]G. शुश्राव व्रतम्.
[^५]G. अर्भक.

[^६]G. गुग्गुलु.
[^७]G. बहल.
[^८]G. धूपान्धकारितेषु.
[^९]G. धवलाम्बरा; धवलाम्बर .
[^१०]G. हरित्कुश.
[^११]G. उपच्छन्नेषु.
[^१२]G. भूतल.

[^१३]G. पूरितैः; पूर्तेतै:.
[^१४]G. मङ्गला.
[^१५]G. तिलपात्राणि .
[^१६]G. बहुलपक्षचतुर्दशी .
[^१७]G. चतुष्पथेषु.
[^१८ खान.
 
]G. स्नान.