कादम्बरी /134

शुकस्य खवृत्तान्तः ]
 
जनितष्ठान्ति क्लान्तिरुत्तप्तपांसुपटलमध्यगतो दूर [^१]निपेपतनविह्वल-
तनुरल्पावशेषायुरासादितस्तपत्रि [^२]स्तपस्विदुरा-
रोहतया च तस्य वनस्पतेर्न शक्यते खस्वनीडमारोपयितु मिति जातदयेनानीतः । तद्यावदयम-
प्ररूठढपक्षतिरक्षमो [^३]ऽन्तरिक्षमुत्पतितुं तावद्दत्रैव कस्मिंश्चिदाश्रमतरुकोटरे मुनिकुमारकैरस्मा-
भिश्चोपनीतेन नीवारकणनिकरेण फै[^४]फलरसेन च संवर्ध्यमानो धारयतु जीवितम् । अनाथप-
(रिपालनं हि [^५]धर्मोऽस्मद्वविधानाम् । उद्भिन्नपक्षतिस्तु गगनतल [^६]संचरणसमर्थो यास्यति यत्रा- [^७]स्मै
रोचिष्यते । इहैव वोर्प [^८]प [^९]जातेतपरिचयः स्थास्यति' इत्येवमादिकम स्मै [^१०]मस्मत्संबद्धालापमाकर्ण्य किंचिदुपजात-
दुपजात [^११]कुतूहलो भगवाञ्जाबालिरीषदाबलितकंधरः पुण्यजलै : प्रक्षालयन्निव मामतिप्रशा-
न्तया न्तया [^१२]दृष्ट्या दृष्ट्वा सुचिरमुप- [^१३]जातप्रत्यभिज्ञान इव पुनःपुनर्विलोक्य 'स्वस्यैवाविनयस्य फलम-.
नेनानुभूयते' इत्यवोचत् । स हि भगवा [^१४]न्कालत्रयदर्शी तपःप्रभावाद्दिव्येन चक्षुषा सर्वमेव
 

 
[ टि ]-
 
पूर्वभागः ।
 
- उत्तप्तेति । उत्तप्त उष्णीभूतो यः पांसुपटलो धूलीसमूहस- स्तस्य मध्यगतोऽभ्यन्तरवर्ती । दूरेति । दूराद्द-
विष्ठाद्यन्निपतनमधः संयोगफलिका क्रिया तेन विह्वला व्याकुला तनुर्देहो यस्य स तथा । अल्पेति । अल्पं

स्वल्पमवशेषमायुर्जीवितं यस्यैवंभूत आसादितो लब्धः । तपस्वीति । तपस्विभिर्मुनिभिर्दुरारोहतया

दुःखेनारोढुं शक्यतया तस्य वनस्पतेः शाल्मलीवृक्षस्य स्वनीडं स्वकुलायमारोपयितुं स्थापयितुं न शक्यते न

समर्थांभूयत इति हेतोः । जातदयेनेति । जातोत्पन्ना दया करुणा यस्यैवंभूतेनानीतोऽत्रानीतः । मयेति

पूर्वोत। तद्यावदिति । तदिति हेत्वर्थे । यावत् यावत्कालम् । अमिति पूर्वोक्तः ।

अप्ररूढेति । अप्ररूढाऽनुत्पन्ना पक्षतिः पक्षमूलं यस्य सः । अक्षमेति । अन्तरिक्षमाकाशमुत्पतितु-

मक्षमोऽसमर्थः । तावदिति । तावत्कालम् । अत्रैवेति । अत्रैवकारोऽन्ययोगव्यवच्छेदार्थः । कस्मिंश्चि

दिति । कस्मिंश्चित् अनिर्दिष्टनामन्याश्रमतरुकोटरे मुनिवसतिवृक्षनिष्कुहे मुनिकुमारकैस्तापसशिशुभिर-

स्माभिश्चोपनीतेन आनीतेन । नीवारेति । नीवारो वनव्रीहिस्तस्य कर्णानिकरेण सस्यसमूहेन फलरसेन

सस्यद्रवेण च संवर्ध्यमानो वृद्धिं प्राप्यमानो धारयतु दधातु जीवितं प्राणितम् । अनाथेत्यादि । हि

यस्माद्धेतोरस्मद्विधानां तपस्विनामनाथपरिपालनं दीनजनरक्षणं धर्म आचारः । तु पुनरर्थे । उद्भिन्नेति ।

उद्भिन्ना प्रकटीभूता पक्षतिर्यस्यैवंभूतः । गगनेति । गगनतलमाकाशतलं तत्र संचरणं गमनं तत्र समर्थः

क्षमः । यत्रेति । यत्र यस्मिन्देशेऽस्मै शुकशिशवे रोचिष्यते रुचिरभिलाष उत्पत्स्यते तत्र यास्यति गमिष्यति ।

रुच्यर्थानां धातुभिर्येगे चतुर्थी । इहैवेत्यनास्थायाम् । उपजातपरिचयः संजातसंस्तवः स्थास्यव्यवस्थानं करि-

ष्यति । इत्येवमादिकमस्मत्संबद्धमिति मद्विषयकमालापं प्रश्नोत्तररूपमाकर्ण्य श्रुत्वा । किंचिदिति । किंचिदी-

षदुपजातमुत्पन्नं कुतूहलमाश्चर्य यस्य स तथा भगवान्माहात्म्यवान् जाबालिः जाबालिनामा मुनिः । ईषदिति ।

ईषत्किंचिदावलिता नमिता कंधरा ग्रीवा यस्य स तथा । इदं तु सावधानलक्षणम् । पुण्येति । पुण्यजलैः पवि-

त्रपानीयैः प्रक्षालयन्निव धावयन्निव मामतिप्रशान्तयातिप्रसन्नया दृष्ट्या दृशा सुचिरं चिरकालं दृष्ट्वा विलोक्य ।

उपेति । उपजातं समुत्पन्नं प्रत्यभिज्ञानम् 'सोऽयं देवदत्तः' इत्याकारकं ज्ञानं यस्य स तथा तद्वदिव पुनःपु

नर्वारंवारं विलोक्य निरीक्ष्य स्वस्यैवात्मन एवाविनयस्याशिष्टाचारस्य फलं भोगोऽनेन शुकशिशुनानुभूयते साक्षा-

त्क्रियत इति तानवोचदब्रवीत् । कथं मुनिर्जानातीत्याशयेनाह-

इस हीति । यतः । हि निश्चितम् । स भग-

वान् । कालेति । कालत्रयस्याती तानागतवर्तमानलक्षणस्य दर्शी पश्येकः । तप इति । तपःप्रभावाद्दिव्येन
 

 
१ निपतित.
 

 
१०१
 

 
टिप्प० - 1 'दर्शकः' इत्युचितम् ।
 

 
पाठा० -
 

 
५ धर्मोऽस्ति.
 

 
६ संचलन. ७ चास्मै.
 

 
२ तपस्विदुरारोहतया तस्य. ३ अन्तरिक्ष. ४ विविधफलरसेन.

८ समुपजात.

९ विस्रम्भः १० संबद्धमालापम्. ११ कौतूहल:. १२ दृष्टया

सुचिर. १३ अभिजातप्रत्यभिशः १४ त्रिकाल.
 

 
9