2023-11-06 11:41:06 by Lakshmainarayana achar
This page has been fully proofread once and needs a second look.
८८
कादम्बरी ।
[ कथामुखे-
अपरिचितमनृतस्य, अश्रुतपूर्वमनङ्गस्य, अब्जयोनिमिव त्रिभुवनवन्दितम्, असुरारिमेन
मिव प्रकटित [^१]नरहरिवराहरूपम्, सांख्यमिव कपिलाधिष्ठितम्, मे[^२]मधुरोपवनमिव वलावलीढ- दर्पित-
धेनुकम्, उदयनमिवानन्दितवत्सकुलम्, किंपुरुषाधि- राज्यमिव मुनिजन गृहीत कै[^३]कलश: मिपि-
व्शाभिषिच्यमानद्रुमम् निदाघसमयावसानमिव [^४]प्रत्यासन्नजलप्रपातम्, जलघरसमयमिव बवनगहन-
मध्यसुख [^५]सुप्तेतहरिम्, [^६]हनूमन्तमिव शिला [^७]शकैकलप्रहारसंचूर्णिताक्षास्थिसंचयम्, खाण्डवविना-
शोधद्यतार्जुनमित्रव प्रारब्धाग्निकार्यम्, सुरभिविलेपनघध- रमपि [^८]सतताविर्भूतहव्यधूमगन्धम्,
मो [^९]मातङ्गकुलाध्यासित- मपि पवित्रम्, उल्लसितधूमकेतु [^१०]शतमपि प्रशान्तोपद्रवम्, परिपूर्णद्विजप-
9
,
,
[ टि ]-- मित्यर्थः । एतेन सर्वथा पातकाभावो व्यज्यते । अपरीति । अनृतस्यासत्यस्यापरिचितमसंनिहितम् ।
अश्रुतेति । अनङ्गस्य कामय्स्याश्रुतपूर्वमनाकर्णितपूर्वम् । मदनोद्दीपकत्वाभावात् ।
अन्ब्जेति । अब्जयोनिमिव
ब्रह्माणमिव त्रिभुवनवन्दितं अभिवादि- तम् । पक्षे वन्दितं श्रेष्ठम् । असुरारीति । असुरारिर्विष्णुस्तद्वदिव
प्रकटितानि नरो नरनारायणो हरिश्च नृहरिः । अथवा नरहरिनृसिंहो वराहश्च तेषां रूपाणि येन स तम् । पक्षे
प्रकटितानि नरेभ्यो हरिवराहरूपाणि येन स ते[^1]तम् । सांख्येति । सांख्यं कापिलदर्शनं तदिव कपिलमुनि-
नाधिष्ठितमाश्रितम् । तत्प्रणीतत्वात् । पक्षे कपिलाभिर्गोभिरधिष्ठितम् । मधुरेति । मधुरा मधूपघ्नं तस्यो -
पच
पवनमिव द्वादशवनेषु गर्भितं वनं तद्वदिव बै[^२]बलावलीढो बलवान्दर्पितो दर्पयुक्तो धेनुको दैत्यो यस्मिन् । पक्षे
बलावलीढा: बलयुक्ता दर्पिता धेनवो गावो यस्मिन् । उदयनेति । उदयनं राजानमिवानन्दितं वत्स
कुलं येन । वत्सोऽत्र राजा पाण्डषवकुल- समुत्पन्नः । पक्षे वत्सस्तर्ण करस्तस्य कुलं समुदायः । किंपुरुषेति ।
किंपुरुषः किंनरस्तस्याधिराज्यं प्रभुत्वं तदिव मुनिजनैर्गृहीता ये कलशास्तैरभिषिच्यमानो द्रुमोनाम राजा
यस्मिन् । किंनराण । दुणां
द्रुमो नाम राजाभूदिति प्रसिद्धिः । पक्षे द्रुमा वृक्षाः । निदाघेति । ग्रीष्मसमयाव-
सानमिव शुक्रमासमिव प्रत्यासन्नः समीपस्थो जलप्रपातः प्रवर्ष यस्मिन् । पक्षे जलप्रपातो निर्झरः । जल-
'धरेति । जलधरेति । जलधरसमयमिव पर्जन्यकालमिव वमनस्य पानीयस्य यद्गहनं गम्भीरं मध्यमभ्यन्तरप्रदेशस्तत्र सुखेन
सुप्तो निद्रां प्राप्तो हरिर्विष्णुर्यस्मिन् । प्रावृषि विष्णुः समुद्रे शेत इति प्रसिद्धम् । पक्षे वनस्यारण्यस्य गहनानि
गहराणि तेषु सुप्ता हरयः सिंहा यस्मिन् । हन्विति । हनूमन्तमिवाञ्जनीसुतमिव शिलाशकलप्रहारेण संच
गचूर्णितोऽक्षनाम्नो रावणपुत्रस्यास्थिसंचयो येन स तम् । पक्षे संचूर्णितो योऽक्षो विभी-
तकस्तस्यास्थिसंचयो मध्य-
प्रदेशसमूहो यस्मिन् । खाण्डवेति । खाण्डवनाम्नो वनस्य यो विनाशस्तत्रोद्यत उद्योगवान्योऽर्जुनः फाल्गु-
नस्तमिव प्रारब्धं विहितमग्नि [^3]कार्यं देवसंतर्पणं यस्मिन् । पक्षेऽग्निकार्य देवसंतर्पणं यस्मिन् । पक्षेऽभिकार्ययं होमः । सुरभीति । सुरभि सुगन्धि
यद्विलेपनमङ्गराग स्तद्धरमपि सततं निरन्तरमाविर्भूतः प्रकटितो हव्यं सुरेभ्यो दातव्यं तस्य धूमगन्धो
यस्मिन्निति विरोधः । तत्परिहारपक्षे सुरभेर्गो:
विलिप्यतेऽनेन भूरिति विलेपनं गोमयं यस्यामेतादृशी
धरा भूर्यस्मिन्नित्यर्थः । मातङ्गेति । मातङ्गस्य यत्कुलं तेनाध्यासितमपि तदाश्रितमपि पवित्रं पावनमिति
विरोधः । तत्परिहारस्तु मातङ्गकुलानि हस्तियूथानीत्यर्थात् । उल्लुसितेति । उल्हसित- मुल्लासं प्राप्तं धूमकेतुशतं
यस्मिन्नव यस्मिन्नेवंभूतमपि प्रशान्तोपद्रवमिति विरोधः । तत्परिहारस्तु धूमकेतवो वह्नय इत्यर्थात् । परीति । परि-
टि
[^1]F.प० - 1 वस्तुतस्तु 'प्रकटितवराहनरसिंहरूपम्' इटोत्येव पाठः । प्रकटितानि वराहाः नराः सिंहा
रूंरूपाणि मृगाव येन ( सर्वेषाम- त्राऽवस्थानात) इति श्राआश्रमपक्षे । प्रकटिते वराहनरसिंहयो रूपे येनेति
हरिपक्षेऽर्थः ।
[^2]F. बलेन बलरामेण अवलीड: समापितो दर्पितो धेनुकस्त- स्तन्नामासुरो यस्मिनीदृशं मथु-
राजाराया उपवनमिवेति मूलपाठानुकूला व्याख्या । आश्रमपशेक्षेऽर्थस्तु स्फुटः ।
[^3]F. अग्नेः कार्यमभीष्टं तत्संतर्पणं
म । येन ।
[^4 মतङकन ड
पमत ]F. मातङ्गकुलेन चण्डालसमूहेन अध्यावसितमपि पवित्रमिति विरोध: ।
अ
"
पाठा -।
[^१]G. वराहनरसिंह.
[^२]G. मधुरोपवनम् .
[^३]G. जलकलशा.
[^४]G. आसन्न.
[^५]G. प्रसुप्त .
[^६]G,. अनिलसुतम् .
[^७]G. शकलसं-
चूर्णित.
[^८]G. आविर्भूतधूमगन्धम् .
[^९]G. मातङ्गक.
[^१० सहस्रम्,
]G. सहस्रम्.