कादम्बरी /116

जाबाल्याश्रमः ]
 
पूर्वभागः ।
 
रायां छायामांयां निधाय खोस्वोचि[^१]तमकरोत्सास्नानविधिम् ।
अ [^२]भिषेकावसाने चानेकप्राणाया
मँ [^३]मपूतो उपन्पवित्राण्य- घमर्षणानि प्रत्यप्रभभैग्नैरुन्मुखो रक्तारविन्दैर्नलिनीपत्रपुटेन भगव
सचिते
सवित्रे दत्त्वॉवा [^५]र्घमुदतिष्ठत् । [^६]आगृहीत धौतधवलवस्कलब्ध सँल्कलश्च [^७]सहज्योत्स्न इव संध्यातपः करतल
निर्धूर् [^८]ननविशदसट: [^९]प्रेत्यप्रसारत्यग्रस्नाईर्दजटेन सकलेन तेन मुनिकुमारं
र [^१०]कदम्बके- नानुगम्यमानो म
गृहीत्वा तपोवनाभिमुख खं [^११]शनैरगच्छत् ।
 

 
अनतिदूरमिव गत्वा दिशि दिशि सदा संनिहितकुसुम फे[^१२]फलैखाल तिलकतैस्तालतिलक [^१३]तमालहिन्तालबकु
लबहुलैरेलालता- कुलित [^१४]नलिकेरी कलापैर्लोल [^१५]लोधल ध्रलवली लवङ्ग [^१६]पल्लवै [^१७]रुल्लसित
चूतरेणुपटलैरलिकु.
 
.
 

 
[ टि ]-- प्ररूढस्य जातस्य नवनलिनीदलस्य प्रत्यग्रपद्मिनीपत्रस्य जलेन [^1]पानेन शिशिरायां शीतलायां छायायाम् । वैश्
शम्पायन इत्यभिधा नाम यस्यैवंविधं शुकं निधाय स्थापनां कृत्वैतदभि- धानोऽयमिति स्वोचितं स्वस्योचितं योग
ग्यं स्नानविधिमकरोदसृजत् । अभिषेकस्य स्नानस्यावसाने प्रान्ते । चः पुनरर्थे । उदतिष्ठदुस्त्थितो बभूवेत्यन्वयः
। हारीतं विशिनष्टि - अनेकैरिति । अनेकैर्बहुभिः प्राणायामैः प्राणयमैः पूतः पवित्रः । किं कुर्वन् । जपन्स्म
रन् । कानि । अघमर्षणान्यब्देवतास्तुतिरूपाणि 'सर्वेवैनसामपध्वंसि जप्यं त्रिष्वघमर्षणम्' इति कोशः
। कीदृशानि । पवित्राणि स्वत एव विशदानि । कीदृक् । उन्मुख ऊर्ध्वमुखः । नलिनीति । नलिन्याः कमलिन्या
पत्रपुटेनाधारभूतेन प्रत्यग्रभन्ग्नैस्तत्कालगृहीतै रक्तारविन्दै रक्तकमलैराधेयभूतैर्भगवते माहात्म्यवते सवित्रे
श्रीसू
र्यायाधर्यायार्घं पूजां दत्त्वा वितीर्य । अन्वयस्तु प्रागेवोक्तः । कीदृक् । आगृहीतेति । स्नानानन्तरमागृहीतं स्वीकृत
धौतं क्षालितमत एव धवलं शुभ्रं वल्कलं चोचं येन स तथा । सहज्योत्स्न इति । सह ज्योत्स्नयः कौमुद्य
वर्तते यः स एवंभूतः संध्यातपः सायंकालीन- सूर्यातप इव । करतलेति । करतलेन हस्ततलेन यन्निधूंर्धूननमा

[^2]च्छोटैटनं तेन विशदा निर्मला जटा सटा यस्य सः । प्रत्यग्रं तत्कालं स्नानेनार्द्राभूता जटा सटा यस्य स
तथा तेन । सकलेन समग्रेण मुनिकुमारकदम्बकेन तापसशिशुसमूहेनानुगम्यमानः । मामिति । मां वैश
म्पायनं गृहीत्वादाय तपोवनाभिमुखं स्वाश्रमसंमुखं शनैर्नातिवेगेन गच्छदन्वै [^3]न्वतिष्ठत् ।
 
>
 

 
अनतिदूरमिव गत्वां । दविष्ठं पन्थानमतिक्रम्येत्यर्थः । अहमाश्रमं मुनिस्थानमपश्यमिति दूरेणान्वयः
। कीदृशम् । काननैर्वनैरुपगूढं व्याप्तम् । अथ वनविशेषणानि व्याख्यापयन्नाह - दिशीत्यादि । दिशि
दिशि प्रतिदिशं सदा सर्वकालं संनिहितानि हस्तमाग्रह्याणि कुसुमफलानि येषां तैः । तालस्तृणराजः, तिलक
श्रीमान्, तमालस्तापिच्छः, हिन्तालो वृक्षविशेषः, बकुलः केसरः एतैर्बहुलैर्दृढैः । 'नीरन्ध्र बहुलं दृढम्
इति कोशः । एलायाश्चन्द्रवालाया या लता वल्लयस्ताभिराकुलितो व्याप्तो नालिफेकेरीकलापो लाङ्गलीसमूह
हं
येषु तैः । लोलाश्चपला लोध्रो गालवः, लवली लताविशेषः, लवङ्गः श्रीसंज्ञः, एतेषां पल्लवा येषु तैः । उल्लसि
तानि बहिर्निर्गतानि चूतरेणुपटलान्याम्रपरागपुञ्जानि येषु तैः । अलिकुलानां भ्रमरसमूहानां झङ्कारेण झङ्कृति
शब्देन मुखरा वाचालाः सहकारा येषु तैः । आम्रेष्वतिसौरभो यः स सहकार इति पूर्वस्माद्भेदः । अतो

न पौनरुक्त्यम् । 'आम्रचूतो रसालोऽसौ सहकारोऽतिसौरभः' इत्यमरः । उन्मदा नि मदोन्मत्तानि यानि कोकि
 
टिप्प०-
 
[^1]F. सलिलेन शीतलायामित्यर्थः ।
[^2]F. आस्फालनम् 'फटकारना' हिन्दी ।

[^3]F. अव्रजत इत्याशयः । अनुपूर्वकस्य तिष्ठतेरत्र ग्रहणं
भ्रामकम् ।
 
3 अवज
 
पाठा० -
 
[^१]G. समुपचितम्; यथासमुपचितम् .
[^२]G. अभिमताभिषेक .
[^३]G. पूजित: ; पूतोऽपि .
[^४]G. जपन्नघमर्षणानि
.
[^५]G. अर्ध्यम्.
[^६]G. आगृहीतधवला; आगृहीतधवलधौत.
[^७]G. सज्योत्लः. स्न:.
[^८]G. निर्धूतविशद.
[^९]G. कमण्डलुमापूर
रितकमलकिअञ्जल्कसुरभिणा शुचिना सरोवारिणा प्रत्यय.
[^१०]G. कुमारक.
[^११]G. शनैः शनैः . .
[^१२]G. पटलै: .
[^१३]G. ताली
तमाल.
[^१४]G. नारिकेल.
[^१५]G. आलोल, .
[^१६]G. पुष्पैः, .
[^१७]G. उल्लसत्.