हयवदनशतकम् /20
This page has not been fully proofread.
श्रीमद्धयवदनशतकम्
हे रमानाथ ! त्वदीयच्छायायां दुग्धाब्धिम्रान्तिजनक यां सुरनगर
मीना अपि विलुठन्ति अप्सर स्त्रीनयनकुसुमानि त्वयि पतन्तीति भावः । स्वर्गङ्गा
या: दुग्धाब्धिप्रवेशसत्वा तन्मीना दुग्धाब्धौ विलुठन्तीति सुरनगरेत्युक्तम् ।
नगरे जीवन्मीनस्थित्यसम्भवा लक्षणया नगरगतगङ्गाऽभिधीयते । रम्भादय
स्त्वद नटनकाले दृग्विलास मभिनयन्तीति मुख्याधः। पद्मस्यार्य पाद्म: अजः
ब्रह्म। बद्धान्जलि भति दुग्धाब्धौ भगवन्नाभीकमले पाझस्य सत्त्वात् । ब्रह्मा
बद्धाञ्जलि स्त्वां स्तौतीति मुख्यार्थः । ब्रह्मत्युपलक्षणं सर्वे देव अपीति बोध्यम्
यद्वा देवज्येष्ठस्य ब्रह्मगोऽत्र स्थित्युक्तौ तदवराणा मिन्द्रादीनां स्थिति
रुक्तप्रायैवेति बोध्यम् । सहफणा: फणिन स्सर्पा: वासुकिप्रमुखाः इह छायायां
द्वौ द्वौ मिळित्वा सललितं यथा तथा सन्तीति शेषः । सहफणा इत्यनेन
फणयोरेव मेळनं न तु भोगयो रित्युक्तं भवति । अन्यथा नागा इत्युक्तौ
फणिनां लाभात् सर्पा स्सहफणा इति व्यर्थ स्यात् । त्वा मभ्यागतानां
नारदादीनां सर्पाकारौ बाहू फणाकारौ करौ च अन्जलिबन्धे सति करयो
मेंळना द्वा होरमेळनाचच द्वौ द्वौ मिळिता स्सहफणा स्सर्पा इव भान्तीति भावः
अत्र सर्पा स्वफणयोरिति पाठ: सुवच: यद्वा सर्वौ स्वफणयो: मिळित्वेह
द्वौ द्वौ विलसत इवेति पाठ स्सुवचः द्वौ द्वौ सर्पों खफणयो मिळित्वा
विलसत इवेत्यन्वयः इवेत्युत्प्रेक्षायाम् । सुधाप्युदेति त्वत्कटाक्षरूपेति भावः ।
तंदुग्धाब्धिसन्निमं तादृशच्छायं त्वां हयवदन मिन्दुस्थित मह मये ॥
28/04/12
त्वदीयच्छायातो भवति हिमरुङ्मण्डल मिदं
धियानां भजतिपुरुष: कौस्तुभमणिम
bvInckumar@gmail.com.
Page 20 of 123
हे रमानाथ ! त्वदीयच्छायायां दुग्धाब्धिम्रान्तिजनक यां सुरनगर
मीना अपि विलुठन्ति अप्सर स्त्रीनयनकुसुमानि त्वयि पतन्तीति भावः । स्वर्गङ्गा
या: दुग्धाब्धिप्रवेशसत्वा तन्मीना दुग्धाब्धौ विलुठन्तीति सुरनगरेत्युक्तम् ।
नगरे जीवन्मीनस्थित्यसम्भवा लक्षणया नगरगतगङ्गाऽभिधीयते । रम्भादय
स्त्वद नटनकाले दृग्विलास मभिनयन्तीति मुख्याधः। पद्मस्यार्य पाद्म: अजः
ब्रह्म। बद्धान्जलि भति दुग्धाब्धौ भगवन्नाभीकमले पाझस्य सत्त्वात् । ब्रह्मा
बद्धाञ्जलि स्त्वां स्तौतीति मुख्यार्थः । ब्रह्मत्युपलक्षणं सर्वे देव अपीति बोध्यम्
यद्वा देवज्येष्ठस्य ब्रह्मगोऽत्र स्थित्युक्तौ तदवराणा मिन्द्रादीनां स्थिति
रुक्तप्रायैवेति बोध्यम् । सहफणा: फणिन स्सर्पा: वासुकिप्रमुखाः इह छायायां
द्वौ द्वौ मिळित्वा सललितं यथा तथा सन्तीति शेषः । सहफणा इत्यनेन
फणयोरेव मेळनं न तु भोगयो रित्युक्तं भवति । अन्यथा नागा इत्युक्तौ
फणिनां लाभात् सर्पा स्सहफणा इति व्यर्थ स्यात् । त्वा मभ्यागतानां
नारदादीनां सर्पाकारौ बाहू फणाकारौ करौ च अन्जलिबन्धे सति करयो
मेंळना द्वा होरमेळनाचच द्वौ द्वौ मिळिता स्सहफणा स्सर्पा इव भान्तीति भावः
अत्र सर्पा स्वफणयोरिति पाठ: सुवच: यद्वा सर्वौ स्वफणयो: मिळित्वेह
द्वौ द्वौ विलसत इवेति पाठ स्सुवचः द्वौ द्वौ सर्पों खफणयो मिळित्वा
विलसत इवेत्यन्वयः इवेत्युत्प्रेक्षायाम् । सुधाप्युदेति त्वत्कटाक्षरूपेति भावः ।
तंदुग्धाब्धिसन्निमं तादृशच्छायं त्वां हयवदन मिन्दुस्थित मह मये ॥
28/04/12
त्वदीयच्छायातो भवति हिमरुङ्मण्डल मिदं
धियानां भजतिपुरुष: कौस्तुभमणिम
bvInckumar@gmail.com.
Page 20 of 123