हयवदनशतकम् /16
This page has not been fully proofread.
श्रीमद्धयवदनशतकम्
रस्य
य: डिण्डीर: फेनः तस्य छविना परितः वृतं छन्त्रम् । मन्दस्मितसङ्गा दधिक
धेतोपि डिण्डीरच्छविना नितान्तं श्वेत इति भावः । हयस्य डिण्डीरोद्वमनं
प्रसिद्धम् । समुद्य दित्यनेन डिण्डीरस्य नवत्व मुक्तं भवति । तेन च डिण्डीरस्य
छवि रतिशयेन वर्तते इति द्योत्यते । अपि च ध्यानकाला प्रक्तिनडिण्डी
ध्यातृभ्य: प्रसादत्वेन दत्तता व्यज्यते । अत एव डिण्डीरस्य
समुद्यत्त्वविशेषणेन अल्पत्वं व्यत्यते; आविर्भावकाले सर्वश्या प्यल्पत्वात् ।
अतएव डिण्डीरपरिवृत मिति नोवतं किन्तु डिण्डीरच्छविपरिवृत मित्युक्तम् ।
छविपरिवृत मित्यनेन नायं डिण्डीरः अश्वमात्रसाधारण: किन्तु सर्वातशय
इति व्यज्यते; सामान्य स्याश्वफेनस्य छव्यभायात् । केसराणां भर स्समूहो
यस्य तम् डिण्डीरच्छचिना नितान्तश्चेतोऽपि केसरभरव्याप्त्या अत्यन्तं
श्वेत इति भावः । भरेत्यनेन केसराणां दीर्घत्वं बाहुळ्यँ चोक्तं भवति ।
मल्लीनां सजा जात्येकवचनं मल्लिकापुप्पमालाभिः आप्तं प्राप्तं व्याप्त
मिति यावत् । केसरभरव्याप्तचा अत्यन्तं श्वेतोऽपि मलीपुष्पस्रग्भि रपरिमित
श्वेत इति भावः । आप्त मित्यनेन स्रज एवामु माप्तवत्यः नत्वयं स्रज अ प्तवान्
स्वत एव शोभाक्त्त्वा दिति ब्यज्यते । कटिना विलसितं यत् क्षौमं दुकूलं तेन
रुचिरं मनोज्ञम् स्रग्भि रपरिमितश्वेतोऽपि क्षौमेण बहुळश्वेत इति भावः ।
कटिविलसिते त्यनेन क्षौमेण कटि न विलसति किन्तु कटिना क्षौम मिति कटे
सर्वातिशायित्त्वं व्यज्यते । रुचिर मित्यनेन पर्वतकट का रूढशारदाश्रव द्धयवदन
कटिगत क्षौमं ध्यातॄणां मनो हरतीति व्यज्यते । ततं व्याप्तं श्रीखण्ड ।म्बु
चन्दनरस: यत्न तम् चन्दनरसाभिलिप्त मित्यर्थः । क्षौमेण बहुळश्वेतोऽपि चन्दन
लेपनेन निरतिशयश्वेत इति भावः । ततेत्यनेन भगवदङ्गस्य मार्दव व्ययते
28/04/12
bvinckumar@gmail.com.
Page 16 of 123
रस्य
य: डिण्डीर: फेनः तस्य छविना परितः वृतं छन्त्रम् । मन्दस्मितसङ्गा दधिक
धेतोपि डिण्डीरच्छविना नितान्तं श्वेत इति भावः । हयस्य डिण्डीरोद्वमनं
प्रसिद्धम् । समुद्य दित्यनेन डिण्डीरस्य नवत्व मुक्तं भवति । तेन च डिण्डीरस्य
छवि रतिशयेन वर्तते इति द्योत्यते । अपि च ध्यानकाला प्रक्तिनडिण्डी
ध्यातृभ्य: प्रसादत्वेन दत्तता व्यज्यते । अत एव डिण्डीरस्य
समुद्यत्त्वविशेषणेन अल्पत्वं व्यत्यते; आविर्भावकाले सर्वश्या प्यल्पत्वात् ।
अतएव डिण्डीरपरिवृत मिति नोवतं किन्तु डिण्डीरच्छविपरिवृत मित्युक्तम् ।
छविपरिवृत मित्यनेन नायं डिण्डीरः अश्वमात्रसाधारण: किन्तु सर्वातशय
इति व्यज्यते; सामान्य स्याश्वफेनस्य छव्यभायात् । केसराणां भर स्समूहो
यस्य तम् डिण्डीरच्छचिना नितान्तश्चेतोऽपि केसरभरव्याप्त्या अत्यन्तं
श्वेत इति भावः । भरेत्यनेन केसराणां दीर्घत्वं बाहुळ्यँ चोक्तं भवति ।
मल्लीनां सजा जात्येकवचनं मल्लिकापुप्पमालाभिः आप्तं प्राप्तं व्याप्त
मिति यावत् । केसरभरव्याप्तचा अत्यन्तं श्वेतोऽपि मलीपुष्पस्रग्भि रपरिमित
श्वेत इति भावः । आप्त मित्यनेन स्रज एवामु माप्तवत्यः नत्वयं स्रज अ प्तवान्
स्वत एव शोभाक्त्त्वा दिति ब्यज्यते । कटिना विलसितं यत् क्षौमं दुकूलं तेन
रुचिरं मनोज्ञम् स्रग्भि रपरिमितश्वेतोऽपि क्षौमेण बहुळश्वेत इति भावः ।
कटिविलसिते त्यनेन क्षौमेण कटि न विलसति किन्तु कटिना क्षौम मिति कटे
सर्वातिशायित्त्वं व्यज्यते । रुचिर मित्यनेन पर्वतकट का रूढशारदाश्रव द्धयवदन
कटिगत क्षौमं ध्यातॄणां मनो हरतीति व्यज्यते । ततं व्याप्तं श्रीखण्ड ।म्बु
चन्दनरस: यत्न तम् चन्दनरसाभिलिप्त मित्यर्थः । क्षौमेण बहुळश्वेतोऽपि चन्दन
लेपनेन निरतिशयश्वेत इति भावः । ततेत्यनेन भगवदङ्गस्य मार्दव व्ययते
28/04/12
bvinckumar@gmail.com.
Page 16 of 123