2023-03-19 23:53:06 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
हनुमन्नाटकं -
[ अङ्क
लक्ष्मणो रामे सज्यं धनुः कुर्वति सति पृथ्व्यादीनि
भुवनान्यधो यास्यन्तीत्याशङ्कयाह-
पृथ्वि स्थिरा भव भुजंगम धारयैनां
त्वं कूर्मराज तदिदं द्वितयं दधीथाः ।
दिक्कुञ्जराः कुरुत तत्रितये दिधीप
रामः करोति हरकार्मुकमाततज्यम् ॥ २१ ॥
इदं द्वितयं पृथ्वी भुजंगमं चेति । तत्रितये तस्मिंस्तृतये भूभुजंगमकूर्मरूपे । दि-
धीपी धर्तुमिच्छां कुरुतेति ॥ २१ ॥
पृथ्वी याति विनम्रतां फणिपतेर्नचं फणामण्डलं
बिभ्यति कूर्मराजसहिता दिक्कुञ्जराः कातराः ।
आतन्वन्ति च वृंहितं दिशि भटैः सार्धं धराधारिणो
वेपन्ते रघुपुंगवे पुरजितः सज्यं धनुः कुर्वति ॥ २२ ॥
अत्र भूतार्थे यातीत्यादिवर्तमाननिर्देश: कवेस्तात्कालिकानुभवेन । 'फटायां तु
फ़णा द्वयोः' इत्यमरः । 'वृंहितं करिगर्जितम्' इत्यमरः । पुरजितत्रिपुरजेतुः
रुद्रस्य ॥ २२ ॥
तदा च-
उत्क्षिप्तं सह कौशिकस्य पुलकैः सार्धं मुखैर्नामितं
भूपानां जनकस्य संशयधिया साकं समास्फालितम् ।
वैदेहीमनसा समं च सहसाकृष्टं ततो भार्गव -
प्रौढाहं कृतिदुर्मदेन सहितं तद्भग्नमैशं धनुः ॥ २३ ॥
अथ धनुर्भङ्ग नानारसानुभवाच्चित्ररसं दर्शयितुं पञ्चमवतारयति-उत्क्षिप्तमिति ।
कौशिके वत्सलरसो जातः । अत्र हर्षः संचारी हर्पोत्पुलका इति ज्ञानम् । भूपेषु
भयानकरसः । अत्र दैन्यं संचारि दैन्यादेव मुखनमनम् । अत्र भीपणा त्रिविधा ।
तत्र प्रभावेनैव रामे भीषणत्वं, जनके करुणारसो जातः । अन्न ग्लानिः संचारी सा
?
[ अङ्क
लक्ष्मणो रामे सज्यं धनुः कुर्वति सति पृथ्व्यादीनि
भुवनान्यधो यास्यन्तीत्याशङ्कयाह-
पृथ्वि स्थिरा भव भुजंगम धारयैनां
त्वं कूर्मराज तदिदं द्वितयं दधीथाः ।
दिक्कुञ्जराः कुरुत तत्रितये दिधीप
रामः करोति हरकार्मुकमाततज्यम् ॥ २१ ॥
इदं द्वितयं पृथ्वी भुजंगमं चेति । तत्रितये तस्मिंस्तृतये भूभुजंगमकूर्मरूपे । दि-
धीपी धर्तुमिच्छां कुरुतेति ॥ २१ ॥
पृथ्वी याति विनम्रतां फणिपतेर्नचं फणामण्डलं
बिभ्यति कूर्मराजसहिता दिक्कुञ्जराः कातराः ।
आतन्वन्ति च वृंहितं दिशि भटैः सार्धं धराधारिणो
वेपन्ते रघुपुंगवे पुरजितः सज्यं धनुः कुर्वति ॥ २२ ॥
अत्र भूतार्थे यातीत्यादिवर्तमाननिर्देश: कवेस्तात्कालिकानुभवेन । 'फटायां तु
फ़णा द्वयोः' इत्यमरः । 'वृंहितं करिगर्जितम्' इत्यमरः । पुरजितत्रिपुरजेतुः
रुद्रस्य ॥ २२ ॥
तदा च-
उत्क्षिप्तं सह कौशिकस्य पुलकैः सार्धं मुखैर्नामितं
भूपानां जनकस्य संशयधिया साकं समास्फालितम् ।
वैदेहीमनसा समं च सहसाकृष्टं ततो भार्गव -
प्रौढाहं कृतिदुर्मदेन सहितं तद्भग्नमैशं धनुः ॥ २३ ॥
अथ धनुर्भङ्ग नानारसानुभवाच्चित्ररसं दर्शयितुं पञ्चमवतारयति-उत्क्षिप्तमिति ।
कौशिके वत्सलरसो जातः । अत्र हर्षः संचारी हर्पोत्पुलका इति ज्ञानम् । भूपेषु
भयानकरसः । अत्र दैन्यं संचारि दैन्यादेव मुखनमनम् । अत्र भीपणा त्रिविधा ।
तत्र प्रभावेनैव रामे भीषणत्वं, जनके करुणारसो जातः । अन्न ग्लानिः संचारी सा
?